Tự do và bầu trời
Những ngày vừa qua rộ lên những bài viết về Ngô Bảo Châu quanh mấy ý anh trả lời phỏng vấn. Đại thể người ta hỏi anh là “lề phải” hay “lề trái”? Anh không trả lời thẳng vào câu hỏi mà chỉ nói ngắn gọn mà đầy ý nhị, “bám theo lề là việc của con cừu, không phải việc của con người tự do”.
Cách diễn đạt của nhà bác học trẻ Việt này đáng lưu ý nhất ở vế thứ hai - “con người tự do”. Chắc chắn là vì được là nó, Ngô Bảo Châu của chúng ta đã khơi đúng được mạch tài năng lớn lao trong con người mình để tự hoàn thiện, vượt bước lên được hàng ngũ cao nhất của đài vinh quang khoa học thế giới.
Hơn năm trước, vào ngày 21/7/2009, tôi có viết một Entry có nhan đề “Tự do và bầu trời” với chú giải thêm bên cạnh là “Lời chim ưng gửi lại bầu trời”.
Viết Entry này thực chất là mượn vào những hình tượng cao sang kia để nói về tự do với ý nghĩa quý trọng nhất của từ ngữ này. Định viết nó bằng văn xuôi như đã quen nhưng không hiểu sao những ý tứ trong đầu óc tôi bữa đó cứ tự nhiên tuôn trào. Kết cục thành một bài viết "như thơ". Chết nỗi tôi không có năng lực gì về thơ ca cả mà chỉ dám nhận là đưa ra được “những đoạn văn có vần” ở vào một thời khắc khó quên của hơn năm về trước...
Hôm nay với sự kiện nhà bác học trẻ quốc tịch Việt Nam Ngô Bảo Châu mang về niềm vinh hạnh tột cùng cho Tổ quốc, tôi xin post lại Entry này như một lời “tự mình tâm sự với mình" nhân chuyện anh Ngô Bảo Châu có nói đến hai từ thiêng liêng kia - là “tự do” - mà ở đây anh nói cụ thể hơn, là “con người tự do”.

Tự do và bầu trời
(Lời chim ưng gửi lại bầu trời)
Yêu bầu trời
Nơi nuôi lớn những khát vọng tự do
Nơi chôn chặt niềm kiêu hãnh vô biên
về sự sống và cái chết
*
Hôm nay
Chim ưng cất cánh bay lên
tự nhủ mình có thể sẽ chết
trên đường bay mỏi cánh
cho niềm hãnh diện tự do
*
Chim ưng gửi lại bầu trời
một vệt sáng
khi lao vút tựa mũi tên
hệt như thác lũ chốn thinh không
lao xuống những mỏm núi đá sắc cứng
lạnh giá ghê người
*
Chim ưng chết
trong khát vọng tự do
nhưng vượt lên bao loài bao kẻ khác
vì lẽ giản đơn
rằng chim ưng đã kịp hít thở
thứ mùi vị tự do tuyệt vời
chỉ có ở trên cao
cách biệt
Nơi ấy thượng tầng không
với màu xanh ngăn ngắt
là thứ tự do
không tì vết
không bụi bẩn bám vào
không tị hiềm đố kỵ
và hơn thế
không bao gìơ
là đồ bố thí
*
Trong ước mơ
những sải cánh chim ưng
rất rộng rất dài
vẫn tựa vào bầu toời
vẫy vùng mãi mãi
nhân lên những tiếng gọi
vang lừng
và vang lừng mãi
tiếng gọi ấy
- Tự do.

Nguyễn Vĩnh

-----------------
* Viết sau khi đọc đây đó về "những cái giá rất đắt mà người ta phải trả cho sự kiếm tìm tự do”. Chinh phục đỉnh cao của tự do mãi mãi là khát vọng của chim ưng.