Một góc nhìn về kỳ tích của đất nước Nhật Bản

Một góc nhìn về kỳ tích của đất nước Nhật Bản

 Những ngày này mối quan hệ Nhật Bản - Việt Nam được nhắc tới rất nhiều. Một đoàn cấp cao do người lãnh đạo cấp cao nhất của Việt Nam hiện đang thăm đất nước Mặt trời mọc theo lời mời của vị Thủ tướng nước này. Mối quan hệ song phương đã tăng cường và thắt chặt nay có cơ hội khẳng định thêm và có dấu hiệu tiến tới hơn nữa trong thời gian sắp tới...
 

Rõ ràng vượt qua những thăng trầm của lịch sử, quan hệ hai nước ba bốn thập kỷ nay ngày càng được thắt chặt chính vì cả hại bên ý thức được lợi ích quốc gia cũng như lợi ích của nhân dân hai nước là điều quan trọng nhất.
 

Có nhiều cách hiểu về sự thần kỳ mang tên Nhật Bản.


Dưới đây là một trong rất nhiều bài viết về đất nước này. Xin giới thiệu để bạn bè chia sẻ.

Vệ Nhi

---
Điều gì tạo nên kỳ tích Nhật Bản?

 1/ Kỳ tích Nhật Bản

Lúc gian khó mới tỏ lòng người. Khi xảy trận động đất gây sóng thần ở Nhật Bản năm 2011, trong thời khắc gian khó nhất ấy, Nhật Bản đã cho cả thế giới thấy dân tộc mình như thế nào. 

Trước khó khăn gian khổ, người Nhật không hoảng loạn chia rẽ... 

(Ảnh chụp những người Nhật kiên trì xếp hàng nhận nhu yếu phẩm trợ giúp sau khi bị nạn sóng thần).

Ở nhiều quốc gia trên thế giới mỗi khi có thiên tai đến là người ta lại chứng kiến những cảnh rối ren, hỗn loạn, cướp giật, hôi của tràn lan. “Nhưng ở xứ sở mặt trời mọc thì lại khác. Nơi ấy, hàng vạn người đã mất hết nhà cửa, và thậm chí mất hết người thân…vậy mà họ vẫn lặng lẽ xếp hàng nhận từng nắm cơm trắng, cuộn mình trong những chiếc chăn mỏng thành hàng, thành lối trong chỗ trú nạn. Không hỗn loạn, không tranh cướp, không một ai tích trữ, không một ai kêu than. Có chăng chỉ là những dòng nước mắt lặng lẽ như lặn vào sâu thẳm”

Cảnh tượng truyền thông thế giới ghi nhận không phải là cảnh tượng hỗn loạn, cướp giật, hôi của, mà là cảnh đoàn người trật tự xếp hàng chờ hàng cứu trợ. Dù khi tới phiên mình có thể lương thực đã hết nhưng họ vẫn kiên nhẫn xếp hàng. Nhiều câu chuyện kể lại có nhiều người đã nhường khẩu phần của mình cho người khó khăn hơn.

Tại một cửa hàng khác đã tan hoang vì động đất, người ta thấy một máy ATM và nhiều thùng lương thực bên trong vẫn còn nguyên vẹn, mặc dù xung quanh không có ai bảo vệ.

Tờ Telegraph ghi nhận: Hàng hóa dù rất khan hiếm, lương thức thiếu thốn, như không hề có tình trạng đầu cơ tăng giá bán – các siêu thị giảm giá 20% và các chủ máy bán nước tự động phát không nước uống cho mọi người – tất cả cùng đoàn kết để tồn tại.

Du học sinh Việt Nam tại Nhật Bản chia sẻ: “Không thấy cảnh cướp bóc, chen lấn, xô đẩy nơi mua thức ăn hay trong ga điện ngầm đang tắc nghẽn. Mọi người xử sự rất bình tĩnh dù ai cũng đều căng thẳng và lo lắng. Giá cả thị trường Nhật Bản cũng không nhân dịp này mà tăng”.

Anh Hà Minh Thành một người Việt ở Nhật Bản đã gửi mail kể một câu chuyện như sau: “Tối hôm qua em được phái tới một trường tiểu học phụ giúp hội tự trị ở đó để phân phát thực phẩm cho các người bị nạn. Trong cái hàng rồng rắn những người xếp hàng em chú ý đến một đứa nhỏ chừng 9 tuổi, trên người chỉ có chiếc ao thun và quần đùi. Trời rất lạnh mà nó lại xếp hàng cuối cùng, em sợ đến phiên của nó thì chắc chẳng còn thức ăn. Nên mới lại hỏi thăm. Nó kể nó đang học ở trường trong giờ thể dục thì động đất và sóng thần đến, cha của nó làm việc gần đó đã chạy đến trường, từ ban công lầu 3 của trường nó nhiìn thấy chiếc xe và cha nó bị nước cuốn trôi, 100% khả năng chắc là chết rồi. Hỏi mẹ nó đâu, nó nói nhà nó nằm ngay bờ biển, mẹ và em của nó chắc cũng không chạy kịp. Thằng nhỏ quay người lau vội dòng nước mắt khi nghe em hỏi đến thân nhân. Nhìn thấy nó lạnh em mới cởi cái áo khoác cảnh sát trùm lên người nó. Vô tình bao lương khô khẩu phần ăn tối của em bị rơi ra ngoài, em nhặt lên đưa cho nó và nói: “Đợi tới phiên của con chắc hết thức ăn, khẩu phần của chú đó, chú ăn rồi, con ăn đi cho đỡ đói”.

Thằng bé nhận túi lương khô của em, khom người cảm ơn. Em tưởng nó sẽ ăn ngấu nghiến ngay lúc đó nhưng không phải, nó ôm bao lương khô đi thẳng lên chỗ những người đang phát thực phẩm và để bao lương khô vào thùng thực phẩm đang phân phát rồi lại quay lại xếp hàng. Ngạc nhiên vô cùng, em hỏi nó tại sao con không ăn mà lại đem bỏ vào đó. Nỏ trả lời: “Bởi vì còn có nhiều người chắc đói hơn con. Bỏ vào đó để các cô chú phát chung cho công bằng chú ạ”.

Em nghe xong vội quay mặt đi chỗ khác khóc để mọi người không nhìn thấy. Thật cảm động. Không ngờ một đứa nhỏ 9 tuổi mới học lớp 3 đã có thể dạy em một bài học làm người trong lúc khốn khó nhất. Một bài học vô cùng cảm động về sự hy sinh.”

Câu chuyện này được rất nhiều báo chí trong nước đăng tải, gây xúc động mạnh mẽ, xem đây là điều huyền hoặc diễn ra tại Nhật Bản.

 Bìa sách giáo khoa cho trường tiểu học ở Nhật Bản (môn Đạo đức)

Một câu chuyện khác đăng trên blog của cô gái lấy tên Shopia. Chuyện kể về bạn của Sophia, cùng với mẹ và đứa em trai 2 tuổi bị mắc kẹt trong cơn sóng thần và đang tìm mọi cách để trèo lên ban công tòa nhà gần nhất. “Họ không ngừng kêu cứu, và một người đàn ông đã nhìn thấy họ từ ban công căn nhà phía sau. Rồi người đàn ông đó ngay lập tức nhảy khỏi ban công xuống nước, giúp bạn tôi, mẹ cô ấy và cậu em trai trèo lên ban công vào căn nhà. Nước lúc đấy càng ngày càng mạnh, không thể đứng vững được nữa. Trong hoàn cảnh đó, người mẹ đã kiên quyết để hai đứa con mình lên trước rồi người đàn ông xa lạ đứng dưới đỡ bà lên. Khi chỉ còn người đàn ông ở bên dưới, và người mẹ đang nắm chặt tay ân nhân để kéo lên, “bất chợt một chiếc ô tô (trong hàng trăm chiếc) bị nước cuốn tràn tới đúng hướng người đàn ông đó. Mọi người ở bên trên gào thét, nhưng rồi đột nhiên, người đàn ông ấy giật khỏi tay mẹ bạn tôi, để bà ấy không bị kéo theo xuống nước. Chiếc ô tô đâm vào ông ấy và cuốn ông hất đi”.

Trước đó, họ là những con người hoàn toàn xa lạ, có gia đình riêng, có cuộc sống riêng… nhưng khi thảm họa bất ngờ ập đến, đứng trước những lựa chọn giữa sự sống và cái chết, họ có thể chấp nhận tặng cả cuộc sống cho nhau. Những câu chuyện ấy ngày nay tưởng chừng chỉ có trong trí tưởng tượng thì lại xảy ra ở Nhật Bản.

2/ Truyền thông thế giới đều ngả mũ thán phục kỳ tích Nhật Bản

Ông Ed West viết trên tờ Telegraph: “Tinh thần đoàn kết của người Nhật thật mạnh mẽ. Sức mạnh của xã hội Nhật Bản có lẽ gây ấn tượng còn hơn cả sức mạnh công nghệ của họ”

Còn tổng biên tập báo Bangkok Post Pichai Chuensuksawadi không thể tin được đã phải thốt lên: “Chẳng phải đã bao nhiêu lần chúng ta thấy cảnh hôi của, cướp giật và bạo lực sau một thảm họa thiên nhiên đó sao?”

Giáo sư Gregory Pflugfelder chuyên nghiên cứu văn hóa Nhật Bản tại Đại học Columbia (Mỹ), nhận định: “Hôi của đơn giản là không xảy ra ở Nhật Bản. Tôi thậm chí còn không chắc rằng trong ngôn ngữ Nhật Bản có từ nào để mô tả chính xác hành động này”.

Nhà phân tích Ed West đặt câu hỏi trên tờ Telegraph: “Tại sao không có hôi của ở Nhật Bản?”. Trang web tìm kiếm Google cho thấy có 2.770.000 người đã đặt ra vấn đề tương tự như ông West.

3/ Điều gì tạo nên kỳ tích Nhật Bản

Sau trận động đất gây sóng thần ở Nhật Bản, thế giới lao vào tìm hiểu xem điều gì đã tạo nên kỳ tích ở Nhật Bản, và họ đã tìm được câu trả lời, đó là “đức tin” và giáo dục đạo đức.

Đức tin

Đa số người Nhật theo Thần Giáo, Phật Giáo. Ngoài ra Nhật Bản cũng chịu ảnh hưởng bởi tư tưởng Nhân Nghĩa Lễ Trí Tín của Nho giáo (do Khổng Tử đề xướng). Với những ai sống ở các quốc gia bị ảnh hưởng bởi thuyết vô Thần thì khi nói đến “đức tin” họ chỉ phì cười, đơn giản bởi vì họ không còn tin nữa, mà không nghĩ rằng bản thân mình đã bị học thuyết vô thần tẩy não cắt đứt mất mối liên hệ với cội nguồn văn hóa cổ truyền dân tộc, đến mức không còn hiểu tin để làm gì.

Trong khi đó tại các nước khác như Nhật Bản thì “đức tin” đó là tự nhiên và đã ăn sâu vào trong tiềm thức của mỗi người. Người Nhật đã sử dụng “đức tin” của mình khi đối mặt tất cả những vấn đề trong cuộc sống, kể cả những tình huống hiểm nguy nhất.

Một dân tộc có “đức tin” thì dân tộc đó vẫn còn có chuẩn mực đạo đức, nếu một dân tộc không còn “đức tin” thì càng ngày càng sa đọa, đạo đức tụt trên dốc lớn.

Một dân tộc không có “đức tin”, lại còn bị ảnh hưởng của học thuyết đấu tranh thay cho văn hóa cổ truyền dân tộc, thì con người sẽ đấu tranh với nhau, người với người xem nhau như thù địch, bằng mặt không bằng lòng, không thể đoàn kết.

Giáo dục lấy đạo đức là cốt lõi

Nhật Bản trở thành một nước có nền giáo dục tiên tiến là nhờ thực hiện tiêu chí “con người = đạo đức”, đề cao tính tự lập và tinh thần kỷ luật.

Tư tưởng của người Nhật vẫn còn mang đậm dấu ấn văn hóa cổ truyền của dân tộc mình. Tinh thần kế thừa và phát triển văn hóa cổ truyền là một trong những mục tiêu chủ yếu nhất trong giáo dục, đạo đức là cốt lõi là điều mà một học sinh phải biết đến đầu tiên.

Giáo dục Nhật Bản vận hành theo nguyên lý “mỗi người học sẽ trở thành một cá nhân hoàn thiện đạo đức”.

Phương châm của người Nhật là “Cần phải nhắm tới thực hiện xã hội ở đó từng công dân có thể mài giũa nhân cách bản thân…”.

Trẻ em Nhật Bản ngay từ mẫu giáo đã được giáo dục những quy tắc ứng xử căn bản. Trẻ em được dạy khi gặp tình huống nào phải xin lỗi hay cảm ơn, và áp dụng ngay trong cuộc sống hàng ngày. Vì thế mà trẻ em đã biết những gì tốt đẹp nên làm, và những gì không nên làm từ rất sớm.

Trẻ cũng được thực hành thói quen giúp đỡ người khác như phục vụ đồ ăn cho các bạn.

Khi học tiểu học, trẻ em được giáo dục nhân cách và tính sáng tạo, ứng xử văn minh.

Bìa sách giáo khoa Đạo đức của học sinh Nhật. 

Ảnh Nguyễn Thị Thu

Không nên làm những điều xấu như chơi xấu bạn, ăn cắp, vẽ bậy… 

Ảnh Nguyễn Thị Thu

Luôn quan tâm giúp đỡ người xung quanh. Ảnh Nguyễn Thị Thu – kilala

Sách giáo khoa môn đạo đức là rất quan trọng, các giáo viên luôn nhắc nhở học sinh rằng “Bất kỳ ở đâu, bất kỳ khi nào, bao nhiêu lần đi nữa các em hãy giở cuốn sách đạo đức, để suy nghĩ xem trong cuộc sống điều gì là quan trọng nhất đối với chúng ta, và hãy phát huy nó trong đời sống của bản thân mình”

Lên cấp 2 trẻ được học cách ứng xử với những lời phê bình, tôn trọng người khác và tôn trọng sự thật.

Đạo đức là môn học bắt buộc và được chú trọng, nhưng lại không có giáo trình thống nhất, điều này giúp giáo viên linh động sáng tạo được các bài giảng riêng phù hợp với học sinh. Trong đó văn hóa truyền thống của dân tộc luôn là kho tàng quý giá được các giáo viên vận dụng vào các bài giảng và thực hành.

Học sinh sớm học các tình huống ứng xử khác nhau, mỗi tình huống đều vận dụng đạo đức để xác định mình nên hành xử thế nào cho đúng.

Trẻ em Nhật Bản được giáo dục lao động từ những công việc vừa sức. (ảnh: Internet)

Hiệu quả có được từ giáo dục đạo đức

Do được giáo dục đạo đức từ nhỏ rất kỹ về lý thuyết, đặc biệt về thực hành, liên hệ thực tiễn, tham gia nhiều hoạt động ngoại khóa, học sinh được thực hành hành vi đạo đức ở mọi lĩnh vực nên hành vi đạo đức được hình thành ở mọi học sinh.

Không có hiện tượng quay cóp, ăn cắp, bạo lực học đường. Học sinh thể hiện tình yêu thương, kính trọng thầy cô, tình thân ái với bạn bè đúng mức. Các hành vi vi phạm đạo đức của học sinh là ít và cá biệt chứ không nổi cộm.

Ở ngoài xã hội, học sinh Nhật luôn là người ứng xử có văn hóa. Người Việt Nam hay nước ngoài đến Nhật Bản có thể thấy có nhiều cây ăn trái chín trĩu quả, hay những cây hoa cảnh khoe sắc hấp dẫn ở công viên, ở hai bên đường đi. Nhưng không hề có ai có suy nghĩ hái những bông hoa hay trái cây đó cả.

Chính “đức tin” và giáo dục đạo đức đã tạo nên kỳ tích Nhật Bản, một kỳ tích mà bất kỳ một nhà giáo dục hay một nhà lãnh đạo nào trên thế giới cũng đều ngưỡng mộ và thèm muốn.

H.Đ.
-----
Lời bình của một độc giả: Trong ảnh, cuốn sách giáo khoa có 2 chữ nho lớn là chữ ""ĐẠO ĐỨC" dành cho học sinh tiểu học, năm thứ nhất ở Nhật. Vậy là Nhật dạy đạo đức cho học sinh ngay từ năm lớp 1 phổ thông. Hồi xưa, khi còn nhỏ tôi đi học, nhà trường cũng dạy môn "Đạo đức" (trước đó còn goi là môn "Luân lý học") nhưng sau này không hiểu vì sao Bộ GDĐT lại đổi tên gọi thành môn "Giáo dục công dân" mà đến ngày nay vẫn gọi như vậy.  Thực ra "Đạo đức" và "Giáo dục công dân" là hai khái niệm, hai phạm trù rất khác nhau. Theo logic, "Giáo dục công dân" chủ yếu đề cập nội dung giáo dục bổn phận/nghĩa vụ/trách nhiệm và quyền hạn của công dân (18 tuổi trở lên mới là công dân chứ không phải từ học sinh tiểu học!) mà nếu không thực hiện sẽ bị luật pháp trừng phạt (thí dụ, không thực hiện nghĩa vụ đóng thuế, nghĩa vụ quân sự, trách nhiệm cứu người gặp nạn khi xảy ra tai nạn; bạo lực, hiếp dâm, trộm cắp, v.v...).  Xin nhắc lại: công dân thì chỉ 18 tuổi trở lên mới được coi là công dân (còn trẻ em cấp 1 liệu đã hiểu thế nào là khái niệm"công dân"?). Còn "Đạo đức" chủ yếu đề cập nội dung giáo dục "con đường làm người", "cái đức làm người", việc xây dựng, bồi dưỡng nhân cách để trở thành một con người tốt, lúc còn bé thì là "con ngoan, trò giỏi", khi lớn lên thì là con người tốt, trung thực, hữu ích cho gia đình và xã hội, "con người có nhân", còn việc thực hiện bổn phận/trách nhiệm/nghĩa vụ công dân chỉ là một phần của đạo đức thôi. Bên cạnh đó còn có những yếu tố khác vô cùng quan trọng của đạo đức như tình yêu và sự kính trọng đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em, đồng chí, đồng bào; tính thiện trong con người; giúp đỡ người gặp khó khăn, hoạn nạn; lòng chung thủy vợ chồng; sự trung thực, thật thà; nghĩa cử cao đẹp đối với bạn bè; kính trên nhường dưới; lòng hiếu thảo... thì ít được chú ý dạy dỗ cho trẻ. Nhật Bản, một xã hội công nghiệp hiện đại rất phát triển nhưng về mặt giáo dục thì họ rất chú ý đến việc giáo dục hình thành nhân cách con người. Chính vì vậy mà họ có được những nhân cách tốt đẹp của con người, của mỗi người. Một xã hội lương thiện chỉ có thể cấu thành bởi những người dân lương thiện. Nhật hầu như không có bọn "trọc phú", tức là những người chỉ giàu có về của cải (mà nguồn gốc của sự giàu có còn phải xem xét!) còn đời sống tinh thần, nhân cách, đạo đức, trí tuệ thì... chẳng có gì! Người có đạo đức không làm gì có hại cho người khác, cho xã hội chỉ vì lợi ích riêng của mình. Người kinh doanh có đạo đức không làm hại đến sức khỏe và phúc lợi của đồng loại chỉ vì "lợi nhuận" riêng của mình. "Đạo đức con người" rộng và bao quát hơn nhiều so với "Đạo đức công dân", đừng lẫn lộn và cắt xén!

Nguồn: Ngọn Hải Đăng