Một góc nhìn về kỳ tích của đất nước Nhật Bản
Những ngày này mối quan hệ Nhật Bản - Việt Nam được nhắc tới rất nhiều. Một đoàn cấp cao do người lãnh đạo cấp cao nhất của Việt Nam hiện đang thăm đất nước Mặt trời mọc theo lời mời của vị Thủ tướng nước này. Mối quan hệ song phương đã tăng cường và thắt chặt nay có cơ hội khẳng định thêm và có dấu hiệu tiến tới hơn nữa trong thời gian sắp tới...
Rõ ràng vượt qua những thăng trầm của lịch sử, quan hệ hai nước ba bốn thập kỷ nay ngày càng được thắt chặt chính vì cả hại bên ý thức được lợi ích quốc gia cũng như lợi ích của nhân dân hai nước là điều quan trọng nhất.
Có nhiều cách hiểu về sự thần kỳ mang tên Nhật Bản.
Dưới đây là một trong rất nhiều bài viết về đất nước này. Xin giới thiệu để bạn bè chia sẻ.
Vệ Nhi
---
Điều gì tạo nên kỳ tích Nhật Bản?
1/ Kỳ tích Nhật Bản
Lúc gian khó mới tỏ lòng người. Khi xảy trận động đất gây
sóng thần ở Nhật Bản năm 2011, trong thời khắc gian khó nhất ấy, Nhật Bản đã
cho cả thế giới thấy dân tộc mình như thế nào.
Trước khó khăn gian khổ, người Nhật không hoảng loạn chia rẽ...
(Ảnh chụp những người Nhật kiên trì xếp hàng nhận nhu yếu phẩm trợ giúp sau khi bị nạn sóng thần).
Ở
nhiều quốc gia trên thế giới mỗi khi có thiên tai đến là người ta lại chứng
kiến những cảnh rối ren, hỗn loạn, cướp giật, hôi của tràn lan. “Nhưng ở
xứ sở mặt trời mọc thì lại khác. Nơi ấy, hàng vạn người đã mất
hết nhà cửa, và thậm chí mất hết người thân…vậy mà họ vẫn lặng lẽ xếp hàng nhận
từng nắm cơm trắng, cuộn mình trong những chiếc chăn mỏng thành hàng, thành lối
trong chỗ trú nạn. Không hỗn loạn, không tranh cướp, không một ai tích trữ, không
một ai kêu than. Có chăng chỉ là những dòng nước mắt lặng lẽ như lặn vào sâu
thẳm”
Cảnh
tượng truyền thông thế giới ghi nhận không phải là cảnh tượng hỗn loạn, cướp
giật, hôi của, mà là cảnh đoàn người trật tự xếp hàng chờ hàng cứu trợ. Dù khi
tới phiên mình có thể lương thực đã hết nhưng họ vẫn kiên nhẫn xếp hàng. Nhiều
câu chuyện kể lại có nhiều người đã nhường khẩu phần của mình cho người khó
khăn hơn.
Tại
một cửa hàng khác đã tan hoang vì động đất, người ta thấy một máy ATM và nhiều
thùng lương thực bên trong vẫn còn nguyên vẹn, mặc dù xung quanh không có ai
bảo vệ.
Tờ
Telegraph ghi nhận: Hàng hóa dù rất khan hiếm, lương thức thiếu thốn, như không
hề có tình trạng đầu cơ tăng giá bán – các siêu thị giảm giá 20% và các chủ máy
bán nước tự động phát không nước uống cho mọi người – tất cả cùng đoàn kết để
tồn tại.
Du
học sinh Việt Nam tại Nhật Bản chia sẻ: “Không thấy cảnh cướp bóc, chen
lấn, xô đẩy nơi mua thức ăn hay trong ga điện ngầm đang tắc nghẽn. Mọi người xử
sự rất bình tĩnh dù ai cũng đều căng thẳng và lo lắng. Giá cả thị trường Nhật
Bản cũng không nhân dịp này mà tăng”.
Anh
Hà Minh Thành một người Việt ở Nhật Bản đã gửi mail kể một câu chuyện như
sau: “Tối hôm qua em được phái tới một trường tiểu học phụ giúp hội tự trị
ở đó để phân phát thực phẩm cho các người bị nạn. Trong cái hàng rồng rắn những
người xếp hàng em chú ý đến một đứa nhỏ chừng 9 tuổi, trên người chỉ có chiếc
ao thun và quần đùi. Trời rất lạnh mà nó lại xếp hàng cuối cùng, em sợ đến
phiên của nó thì chắc chẳng còn thức ăn. Nên mới lại hỏi thăm. Nó kể nó đang
học ở trường trong giờ thể dục thì động đất và sóng thần đến, cha của nó làm
việc gần đó đã chạy đến trường, từ ban công lầu 3 của trường nó nhiìn thấy
chiếc xe và cha nó bị nước cuốn trôi, 100% khả năng chắc là chết rồi. Hỏi mẹ nó
đâu, nó nói nhà nó nằm ngay bờ biển, mẹ và em của nó chắc cũng không chạy kịp.
Thằng nhỏ quay người lau vội dòng nước mắt khi nghe em hỏi đến thân nhân. Nhìn
thấy nó lạnh em mới cởi cái áo khoác cảnh sát trùm lên người nó. Vô tình bao
lương khô khẩu phần ăn tối của em bị rơi ra ngoài, em nhặt lên đưa cho nó và
nói: “Đợi tới phiên của con chắc hết thức ăn, khẩu phần của chú đó, chú ăn rồi,
con ăn đi cho đỡ đói”.
Thằng
bé nhận túi lương khô của em, khom người cảm ơn. Em tưởng nó sẽ ăn ngấu nghiến
ngay lúc đó nhưng không phải, nó ôm bao lương khô đi thẳng lên chỗ những người
đang phát thực phẩm và để bao lương khô vào thùng thực phẩm đang phân phát rồi
lại quay lại xếp hàng. Ngạc nhiên vô cùng, em hỏi nó tại sao con không ăn mà
lại đem bỏ vào đó. Nỏ trả lời: “Bởi vì còn có nhiều người chắc đói hơn con. Bỏ
vào đó để các cô chú phát chung cho công bằng chú ạ”.
Em
nghe xong vội quay mặt đi chỗ khác khóc để mọi người không nhìn thấy. Thật cảm
động. Không ngờ một đứa nhỏ 9 tuổi mới học lớp 3 đã có thể dạy em một bài học
làm người trong lúc khốn khó nhất. Một bài học vô cùng cảm động về sự hy sinh.”
Câu
chuyện này được rất nhiều báo chí trong nước đăng tải, gây xúc động mạnh mẽ,
xem đây là điều huyền hoặc diễn ra tại Nhật Bản.
Bìa sách giáo khoa cho trường tiểu học ở Nhật Bản (môn Đạo đức)
Một
câu chuyện khác đăng trên blog của cô gái lấy tên Shopia. Chuyện kể về bạn của
Sophia, cùng với mẹ và đứa em trai 2 tuổi bị mắc kẹt trong cơn sóng thần và
đang tìm mọi cách để trèo lên ban công tòa nhà gần nhất. “Họ không
ngừng kêu cứu, và một người đàn ông đã nhìn thấy họ từ ban công căn nhà phía
sau. Rồi người đàn ông đó ngay lập tức nhảy khỏi ban công xuống nước, giúp bạn
tôi, mẹ cô ấy và cậu em trai trèo lên ban công vào căn nhà. Nước lúc đấy càng
ngày càng mạnh, không thể đứng vững được nữa. Trong hoàn cảnh đó,
người mẹ đã kiên quyết để hai đứa con mình lên trước rồi người đàn ông xa lạ
đứng dưới đỡ bà lên. Khi chỉ còn người đàn ông ở bên dưới, và người mẹ đang nắm
chặt tay ân nhân để kéo lên, “bất chợt một chiếc ô tô (trong hàng trăm chiếc)
bị nước cuốn tràn tới đúng hướng người đàn ông đó. Mọi người ở bên trên gào
thét, nhưng rồi đột nhiên, người đàn ông ấy giật khỏi tay mẹ bạn tôi, để bà ấy
không bị kéo theo xuống nước. Chiếc ô tô đâm vào ông ấy và cuốn ông hất đi”.
Trước
đó, họ là những con người hoàn toàn xa lạ, có gia đình riêng, có cuộc sống
riêng… nhưng khi thảm họa bất ngờ ập đến, đứng trước những lựa chọn giữa sự
sống và cái chết, họ có thể chấp nhận tặng cả cuộc sống cho nhau. Những câu
chuyện ấy ngày nay tưởng chừng chỉ có trong trí tưởng tượng thì lại xảy ra ở
Nhật Bản.
2/ Truyền thông thế giới đều ngả mũ thán phục kỳ tích Nhật
Bản
Ông
Ed West viết trên tờ Telegraph: “Tinh thần đoàn kết của người Nhật thật
mạnh mẽ. Sức mạnh của xã hội Nhật Bản có lẽ gây ấn tượng còn hơn cả sức mạnh
công nghệ của họ”
Còn
tổng biên tập báo Bangkok Post Pichai Chuensuksawadi không thể tin được đã phải
thốt lên: “Chẳng phải đã bao nhiêu lần chúng ta thấy cảnh hôi của, cướp
giật và bạo lực sau một thảm họa thiên nhiên đó sao?”
Giáo
sư Gregory Pflugfelder chuyên nghiên cứu văn hóa Nhật Bản tại Đại học Columbia
(Mỹ), nhận định: “Hôi của đơn giản là không xảy ra ở Nhật Bản. Tôi thậm
chí còn không chắc rằng trong ngôn ngữ Nhật Bản có từ nào để mô tả chính xác
hành động này”.
Nhà
phân tích Ed West đặt câu hỏi trên tờ Telegraph: “Tại sao không có hôi
của ở Nhật Bản?”. Trang web tìm kiếm Google cho thấy có 2.770.000
người đã đặt ra vấn đề tương tự như ông West.
3/
Điều gì tạo nên kỳ tích Nhật Bản
Sau
trận động đất gây sóng thần ở Nhật Bản, thế giới lao vào tìm hiểu xem điều gì
đã tạo nên kỳ tích ở Nhật Bản, và họ đã tìm được câu trả lời, đó là “đức
tin” và giáo dục đạo đức.
Đức
tin
Đa
số người Nhật theo Thần Giáo, Phật Giáo. Ngoài ra Nhật Bản cũng chịu ảnh hưởng
bởi tư tưởng Nhân Nghĩa Lễ Trí Tín của Nho giáo (do Khổng Tử đề xướng). Với
những ai sống ở các quốc gia bị ảnh hưởng bởi thuyết vô Thần thì khi nói đến
“đức tin” họ chỉ phì cười, đơn giản bởi vì họ không còn tin nữa, mà không nghĩ
rằng bản thân mình đã bị học thuyết vô thần tẩy não cắt đứt mất mối liên hệ với
cội nguồn văn hóa cổ truyền dân tộc, đến mức không còn hiểu tin để làm gì.
Trong
khi đó tại các nước khác như Nhật Bản thì “đức tin” đó là tự nhiên và đã
ăn sâu vào trong tiềm thức của mỗi người. Người Nhật đã sử dụng “đức tin”
của mình khi đối mặt tất cả những vấn đề trong cuộc sống, kể cả những tình
huống hiểm nguy nhất.
Một
dân tộc có “đức tin” thì dân tộc đó vẫn còn có chuẩn mực đạo đức, nếu một
dân tộc không còn “đức tin” thì càng ngày càng sa đọa, đạo đức tụt trên
dốc lớn.
Một
dân tộc không có “đức tin”, lại còn bị ảnh hưởng của học thuyết đấu tranh
thay cho văn hóa cổ truyền dân tộc, thì con người sẽ đấu tranh với nhau,
người với người xem nhau như thù địch, bằng mặt không bằng lòng, không thể đoàn
kết.
Giáo
dục lấy đạo đức là cốt lõi
Nhật
Bản trở thành một nước có nền giáo dục tiên tiến là nhờ thực hiện tiêu chí “con
người = đạo đức”, đề cao tính tự lập và tinh thần kỷ luật.
Tư
tưởng của người Nhật vẫn còn mang đậm dấu ấn văn hóa cổ truyền của dân tộc
mình. Tinh thần kế thừa và phát triển văn hóa cổ truyền là một trong những
mục tiêu chủ yếu nhất trong giáo dục, đạo đức là cốt lõi là điều mà một học
sinh phải biết đến đầu tiên.
Giáo
dục Nhật Bản vận hành theo nguyên lý “mỗi người học sẽ trở thành một cá
nhân hoàn thiện đạo đức”.
Phương
châm của người Nhật là “Cần phải nhắm tới thực hiện xã hội ở đó từng công
dân có thể mài giũa nhân cách bản thân…”.
Trẻ
em Nhật Bản ngay từ mẫu giáo đã được giáo dục những quy tắc ứng xử căn bản. Trẻ
em được dạy khi gặp tình huống nào phải xin lỗi hay cảm ơn, và áp dụng ngay
trong cuộc sống hàng ngày. Vì thế mà trẻ em đã biết những gì tốt đẹp nên làm,
và những gì không nên làm từ rất sớm.
Trẻ
cũng được thực hành thói quen giúp đỡ người khác như phục vụ đồ ăn cho các bạn.
Khi
học tiểu học, trẻ em được giáo dục nhân cách và tính sáng tạo, ứng xử văn minh.
Bìa sách giáo khoa Đạo đức của học sinh Nhật.
Ảnh Nguyễn Thị
Thu
Không
nên làm những điều xấu như chơi xấu bạn, ăn cắp, vẽ bậy…
Ảnh Nguyễn Thị Thu
Luôn quan tâm giúp đỡ người xung quanh. Ảnh Nguyễn Thị Thu –
kilala
Sách
giáo khoa môn đạo đức là rất quan trọng, các giáo viên luôn nhắc nhở học sinh
rằng “Bất kỳ ở đâu, bất kỳ khi nào, bao nhiêu lần đi nữa các em hãy giở
cuốn sách đạo đức, để suy nghĩ xem trong cuộc sống điều gì là quan trọng nhất
đối với chúng ta, và hãy phát huy nó trong đời sống của bản thân mình”
Lên
cấp 2 trẻ được học cách ứng xử với những lời phê bình, tôn trọng người khác và
tôn trọng sự thật.
Đạo
đức là môn học bắt buộc và được chú trọng, nhưng lại không có giáo trình thống
nhất, điều này giúp giáo viên linh động sáng tạo được các bài giảng riêng phù
hợp với học sinh. Trong đó văn hóa truyền thống của dân tộc luôn là kho tàng
quý giá được các giáo viên vận dụng vào các bài giảng và thực hành.
Học
sinh sớm học các tình huống ứng xử khác nhau, mỗi tình huống đều vận dụng đạo
đức để xác định mình nên hành xử thế nào cho đúng.
Trẻ
em Nhật Bản được giáo dục lao động từ những công việc vừa sức. (ảnh: Internet)
Hiệu
quả có được từ giáo dục đạo đức
Do
được giáo dục đạo đức từ nhỏ rất kỹ về lý thuyết, đặc biệt về thực hành, liên
hệ thực tiễn, tham gia nhiều hoạt động ngoại khóa, học sinh được thực hành hành
vi đạo đức ở mọi lĩnh vực nên hành vi đạo đức được hình thành ở mọi học sinh.
Không
có hiện tượng quay cóp, ăn cắp, bạo lực học đường. Học sinh thể hiện tình yêu
thương, kính trọng thầy cô, tình thân ái với bạn bè đúng mức. Các hành vi vi
phạm đạo đức của học sinh là ít và cá biệt chứ không nổi cộm.
Ở
ngoài xã hội, học sinh Nhật luôn là người ứng xử có văn hóa. Người Việt Nam hay
nước ngoài đến Nhật Bản có thể thấy có nhiều cây ăn trái chín trĩu quả, hay
những cây hoa cảnh khoe sắc hấp dẫn ở công viên, ở hai bên đường đi. Nhưng
không hề có ai có suy nghĩ hái những bông hoa hay trái cây đó cả.
Chính
“đức tin” và giáo dục đạo đức đã tạo nên kỳ tích Nhật Bản, một kỳ tích mà bất
kỳ một nhà giáo dục hay một nhà lãnh đạo nào trên thế giới cũng đều ngưỡng mộ
và thèm muốn.
| H.Đ. |
|
|
|
| ----- |
|
|
Lời bình của một độc giả:
Trong ảnh, cuốn
sách giáo khoa có 2 chữ nho lớn là chữ ""ĐẠO ĐỨC" dành cho học
sinh tiểu học, năm thứ nhất ở Nhật. Vậy là Nhật dạy đạo đức cho học sinh ngay
từ năm lớp 1 phổ thông. Hồi xưa, khi còn nhỏ tôi đi học, nhà trường cũng dạy
môn "Đạo đức" (trước đó còn goi là môn "Luân lý học")
nhưng sau này không hiểu vì sao Bộ GDĐT lại đổi tên gọi thành môn "Giáo
dục công dân" mà đến ngày nay vẫn gọi như vậy.
Thực ra "Đạo
đức" và "Giáo dục công dân" là hai khái niệm, hai phạm trù rất
khác nhau. Theo logic, "Giáo dục công dân" chủ yếu đề cập nội dung
giáo dục bổn phận/nghĩa vụ/trách nhiệm và quyền hạn của công dân (18 tuổi trở
lên mới là công dân chứ không phải từ học sinh tiểu học!) mà nếu không thực
hiện sẽ bị luật pháp trừng phạt (thí dụ, không thực hiện nghĩa vụ đóng thuế,
nghĩa vụ quân sự, trách nhiệm cứu người gặp nạn khi xảy ra tai nạn; bạo lực,
hiếp dâm, trộm cắp, v.v...).
Xin nhắc lại: công dân thì chỉ 18 tuổi trở lên
mới được coi là công dân (còn trẻ em cấp 1 liệu đã hiểu thế nào là khái
niệm"công dân"?). Còn "Đạo đức" chủ yếu đề cập nội dung
giáo dục "con đường làm người", "cái đức làm người", việc
xây dựng, bồi dưỡng nhân cách để trở thành một con người tốt, lúc còn bé thì
là "con ngoan, trò giỏi", khi lớn lên thì là con người tốt, trung
thực, hữu ích cho gia đình và xã hội, "con người có nhân", còn việc
thực hiện bổn phận/trách nhiệm/nghĩa vụ công dân chỉ là một phần của đạo đức
thôi. Bên cạnh đó còn có những yếu tố khác vô cùng quan trọng của đạo đức như
tình yêu và sự kính trọng đối với ông bà, cha mẹ, anh chị em, đồng chí, đồng
bào; tính thiện trong con người; giúp đỡ người gặp khó khăn, hoạn nạn; lòng
chung thủy vợ chồng; sự trung thực, thật thà; nghĩa cử cao đẹp đối với bạn
bè; kính trên nhường dưới; lòng hiếu thảo... thì ít được chú ý dạy dỗ cho
trẻ. Nhật Bản, một xã hội công nghiệp hiện đại rất phát triển nhưng về
mặt giáo dục thì họ rất chú ý đến việc giáo dục hình thành nhân cách con
người. Chính vì vậy mà họ có được những nhân cách tốt đẹp của con người, của
mỗi người. Một xã hội lương thiện chỉ có thể cấu thành bởi những người dân
lương thiện. Nhật hầu như không có bọn "trọc phú", tức là những
người chỉ giàu có về của cải (mà nguồn gốc của sự giàu có còn phải xem xét!)
còn đời sống tinh thần, nhân cách, đạo đức, trí tuệ thì... chẳng có gì! Người
có đạo đức không làm gì có hại cho người khác, cho xã hội chỉ vì lợi ích
riêng của mình. Người kinh doanh có đạo đức không làm hại đến sức khỏe và
phúc lợi của đồng loại chỉ vì "lợi nhuận" riêng của mình. "Đạo
đức con người" rộng và bao quát hơn nhiều so với "Đạo đức công
dân", đừng lẫn lộn và cắt xén!
|
Nguồn: Ngọn Hải Đăng
