Một bài viết mới của Nguyễn Quang Dy (bài đã đăng trên một số trang điện tử, blog...). Xin giới thiệu lên đây toàn văn bài viết của tác giả để bạn bè tham khảo. Cùng với bài này xin post lên đây bình luận về HN Ngoại trưởng Trung Quốc - Asean đăng trên Báo Pháp luật Tp HCM.
SAU KHI ĐĂNG BẢN TIẾNG VIỆT, TÁC GIẢ CÓ GỬI BẢN TIẾNG ANH DO CHÍNH TÁC GIẢ VIẾT. TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆU VỚI BẠN ĐỌC BIẾT TIẾNG ANH THAM KHẢO. --->>>> đăng ở phía dưới bài này.
(VN)
-----
Thông cáo Vịt què và Nghịch lý ASEAN
Nguyễn
Quang Dy
Những gì diễn ra tại Côn Minh (Kunming, 14/6) đã biến
Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN-China thành một sự kiện bất bình thường với một
“thông cáo vịt què” (lame duck communique), dù là vịt Bắc Kinh hay vịt ASEAN. Nếu
không muốn gọi hội nghị này là thất bại thì cũng không thể coi là thắng lợi. Dù
Trung Quốc có ngăn cản được một tuyên bố chung ASEAN (như tại Phnom Penh năm
2012) thì cũng không thể ngăn cản được xu hướng “thoát Trung” trong cộng đồng
ASEAN vốn bị phân hóa. Hãy thử giải mã những uẩn khúc tại Côn Minh để làm sáng
tỏ bức tranh ASEAN-China, trong thời điểm nhạy cảm hiện nay.
Bối
cảnh trước hội nghị Côn Minh
Hội nghị Côn Minh diễn ra vào lúc Tòa án Trọng tài
Quốc tế (PCA) sắp ra phán quyết (dự kiến 7/7/2016) theo đơn kiện của
Philippines. Có nhiều khả năng Philippines sẽ thắng kiện, làm Trung Quốc rất lo
ngại, tìm mọi cách đối phó. Bên cạnh việc lăm le xây lắp hạ tầng quân sự tại
Scaborough Shoal thành một cứ điểm mạnh, Trung Quốc ráo riết vận động các nước ủng
hộ. Tuy Trung Quốc ngạo mạn tuyên bố không thừa nhận phán quyết của PCA, nhưng
thực ra họ rất lo ngại bị cộng đồng quốc tế cô lập tại Biển Đông. Theo CSIS,
Trung Quốc tuyên bố có 60 nước ủng hộ lập trường của họ, nhưng thực tế chỉ có 8
nước (Afghanistan, Gambia, Kenya, Niger, Sudan, Togo, Vanuatu, Lesotho), và năm
nước đã thẳng thừng bác bỏ, làm Trung Quốc mất mặt (Poland, Slovenia, Bosnia,
Herzegovania, Cambodia, Fiji).
Chuyến thăm Việt Nam (và Nhật) của Tổng thống Obama
là một sự kiện quan trọng. Tuyên bố Mỹ bỏ hoàn toàn cấm vận vũ khí đánh dấu một
bước ngoặt, hoàn tất quá trình bình thường hóa, đồng thời thúc đẩy quan hệ đối
tác chiến lược Mỹ-Việt. Điều này chắc chắn làm Trung Quốc đau đầu. Sau đó, Thủ
tướng Việt Nam được mời dự họp mở rộng Thượng đỉnh G7 tại Nhật (26-27/5). Đây
là dịp để G7 tăng cường “đoàn kết quốc tế về Biển Đông”, và Việt-Nhật tăng cường
hợp tác quốc phòng và kinh tế, bao gồm sáng kiến “kết nối Mekong với Nhật Bản”. Tiếp theo Tuyên Bố chung của Hội nghị Ngoại
trưởng G7 về an ninh Biển Đông (4/2016) các nhà lãnh đạo G7 đã ra “Tuyên bố
chung Ise-Shima” (27/5) về an ninh Biển Đông và Biển Hoa Đông, nhằm đảm bảo tự
do hàng hải và giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình theo luật pháp quốc
tế, để kiềm chế sự trỗi dậy hung hăng của Trung Quốc.
Tại Đối thoại An ninh Khu vực “Shangi-La 15”
(Singapore, 3-5/6/2016) Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ash Carter (và TNS John McCain)
đã đến dự và chỉ trích mạnh mẽ hành động quân sự hóa Biển Đông của Trung Quốc.
Mỹ kêu gọi Trung Quốc tôn trọng phán quyết của Tòa án Trọng tài Quốc tế (PCA) và
cảnh báo nếu Trung Quốc tiếp tục quân sự hóa Scaborough Shoal thì có nguy cơ sẽ
bị cô lập như “xây Vạn lý Trường
thành tự cô lập mình”. Tiếp theo, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatami
cũng chỉ trích Trung Quốc và tuyên
bố Nhật sẽ giúp các nước Đông Nam Á tăng cường năng lực an ninh tại Biển Đông.
Đáng chú ý là tại Shangri-La 15, NATO cũng tuyên bố
sẽ có bước đi cần thiết trước động thái mới của Trung Quốc ở biển Đông. Bộ trưởng
Quốc phòng Pháp Jean-Yves Le Drian kêu gọi lực lượng hải quân châu Âu có sự hiện
diện “thường xuyên và rõ ràng” tại khu vực, để duy trì luật biển và tự do hàng
hải. Le Drian nói “nếu luật biển không được tôn trọng tại các vùng biển gần
Trung Quốc, thì sau này nó sẽ bị đe dọa ở Bắc Cực, ở Địa Trung Hải, hay ở nơi
khác”. Sau Shangri-La 15, Bộ trưởng Quôc phòng Pháp đã đến thăm Việt Nam như để
khẳng định lập trường mới của họ. Thái độ cứng rắn hơn của Mỹ, Nhật, Ấn Độ và
NATO là đối trọng làm chuyển hóa lập trường ASEAN bớt phụ thuộc vào Trung Quốc.
Tuy Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) đã ra đời, nhưng ASEAN vẫn còn bị phân
hóa.
Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ đã tiến hành tập trận quy mô lớn
tại tây thái bình Dương (10-18/6/2016). Đây là cuộc tập trận thường niên
(Malabar) giữa Mỹ với Ấn Độ và Nhật Bản (“Tam cường”), nhằm thiết lập trật tự
an ninh hàng hải mới tại Đông Á để đối phó với các hành động quân sự hóa của
Trung Quốc tại Biển Đông và Biển Hoa Đông. Trong tương lai, nếu Úc tham gia thì
quy mô tập trận sẽ mở rộng thành “Tứ cường”. Ngoài ra, Mỹ đang tăng cường lực
lượng hải quân và không quân cho khu vực này, điều một phần Hạm độ 3 tới Biển
Đông và một phi đội 4 máy bay tác chiến điện tử E/A 18G Growler tới căn cứ
Clark (Philippines), sau khi triển khai các loại máy bay hiện đại nhất tới khu
vực này như Global Hawk và F-35, cùng với 5 máy bay A-10C Thunderbolt, và 3 trực
thăng HH-60G Pave Hawk.
Sự
cố hi hữu tại hội nghị Côn Minh
Các nước ASEAN chưa thật sự tin tưởng lắm vào chiến
lược “xoay trục” (hay tái cân bằng) của chính quyền Obama cũng như chưa biết
chính quyền mới (Hillary Clinton hay Donald Trump) sẽ “xoay trục” thế nào.
Nhưng họ không có nhiều lựa chọn trước thái độ ứng xử ngày càng hung hãn và trịch
thượng của Trung Quốc tại Biển Đông. Sau hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN tại
Sunnylands (15-16/2/2016), hội nghị ngoại trưởng ASEAN-China tại Côn Minh
(14/6/2016) là một cố gắng của Trung Quốc để thao túng các nước ASEAN, trước những
diễn biến trái chiều trong khu vực đang làm Trung Quốc ngày càng cô lập.
Theo
Carl Thayer (“The
Truth Behind ASEAN’s Retracted Kunming Statement”, Carl Thayer, the Diplomat,
June 19, 2016) sự cố ngoại giao hi hữu xảy ra tại hội nghị Côn Minh là
hệ quả của lối ứng xử thô lỗ (heavy-handed) của Trung Quốc và cách điều phối và
ra quyết sách vụng về của ASEAN (bureaucratic snafu). Sự cố này như một con vịt
què, làm bộc lộ rạn nứt ngày càng sâu sắc giữa ASEAN và Trung Quốc, cũng như sự
đồng thuận lỏng lẻo của ASEAN dễ bị Trung Quốc thao túng. Hãy thử lý giải những
gì đã xảy ra.
Văn bản tài liệu hội nghị khẳng
định, “các nước thành viên ASEAN nhất trí với nội dung của Thông cáo Báo chí do
các ngoại trưởng ASEAN soạn.” Báo Straits Times cũng khẳng định mười ngoại
trưởng ASEAN đã đồng thuận là Thông cáo Báo chí sẽ được ngoại trưởng của
Singapore thay mặt ASEAN công bố tại cuộc họp báo chung ASEAN-China vào cuối
hội nghị. Nhưng vào phút chót, phía Trung Quốc lại đưa ra bản thỏa thuận 10 điểm
(10-point consensus) nhưng ASEAN không thể chấp nhận.
Các Ngoại trưởng ASEAN đã quyết định Ngoại
trưởng Singapore sẽ không dự họp báo chung vì công khai bất đồng với Ngoại
trưởng Trung Quốc trước công chúng là khiếm nhã. Các Ngoại trưởng ASEAN cũng
quyết định ASEAN sẽ ra thông cáo báo chí riêng. Nhưng Trung Quốc lại vận động
Lào và Campuchia ngăn cản việc này. Theo báo Straits Times, cuộc họp báo chung đó không thành là do “bất đồng
không thể hóa giải giữa ASEAN và Trung Quốc về vấn đề Biển Đông”. Trung Quốc đã
gây áp lực rất lớn với phía Lào (là nước chủ tịch luân phiên) buộc phải yêu cầu
“chỉnh sửa khẩn cấp” một số nội dung Trung Quốc “không hài lòng”. Camphuchia
cũng từ chối ký vào bản Thông cáo Chung, giống như tại Hội nghị Ngoại trưởng
ASEAN tại Phnom Penh (năm 2012), không ra được tuyên bố chung vì Trung Quốc gây
áp lực với Campuchia (là nước chủ tịch ASEAN) không nhất trí với tuyên bố đó.
Các Ngoại
trưởng ASEAN đành quyết định mỗi nước có thể ra thông cáo riêng theo cách của
mình, nhưng lúng túng không biết nên công bố bản gốc Thông cáo Chung ASEAN như
thế nào. Chính vì vậy Malaysia đã bức xúc (frustrated) về sức ép quá đáng của
Trung Quốc đối với ASEAN và chuyển bản Thông cáo Chung cho AFP, nhưng sau ba
tiếng phải thu hồi lại theo lệnh của Ban Thư ký ASEAN (để “chỉnh sửa khẩn
cấp”). Theo
báo Straits Times, một quan chức ngoại
giao ASEAN nói rằng việc “Malaysia công bố bản Thông cáo Chung là biểu hiện quá
bức xúc (extreme frustration) của năm nước thành viên ban đầu cộng với Việt
Nam, trước thái độ thô lỗ và ngạo mạn (crude and arrogant) của phía Trung Quốc”.
Tuy Côn Minh là một thất bại của ASEAN do
thiếu đồng thuận, nhưng theo báo Diplomat, “Trung Quốc chứ không phải ASEAN mới thực sự thất bại tại hội nghị Côn
Minh”. ASEAN đã bày tỏ quan điểm cứng rắn, trái với mong muốn của Trung
Quốc. Chiến thuật “chia để trị” của Bắc Kinh đã khiến nhiều nước ASEAN phản ứng
mạnh hơn. Thông cáo Chung của ASEAN đã làm hỏng ý đồ của Bắc Kinh muốn xếp
tranh chấp biển Đông vào diện giải quyết song phương với từng nước có tranh
chấp (Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei). Theo AFP, thái
độ cứng rắn của ASEAN như một “cái tát ngoại giao” vào mặt Trung Quốc.
Nhưng ASEAN có dám đứng lên cùng phản đối
hành động phiêu lưu của Trung Quốc tại Biển Đông hay không? Tuy hầu hết các
nước ASEAN phản ứng Trung Quốc mạnh hơn trước, nhưng chỉ có ASEAN và Trung Quốc
thôi thì không thể hóa giải được vấn đề này. Việc Thông cáo Chung được đưa ra
rồi rút lại chứng tỏ cả Trung Quốc và ASEAN phải chịu trách nhiệm, đặc biệt Lào
và Campuchia là hai nước bị Trung Quốc thao túng, gây bất đồng tại hội nghị Côn
Minh. Theo Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh, “Tất cả đã đồng ý phát hành bản Thông
cáo Chung, trừ Campuchia. Đã có thỏa thuận nếu không có đồng thuận của cả khối
thì từng nước ASEAN riêng rẽ có thể sử dụng nội dung thông cáo này để thông báo
cho báo chí”. Sau đó, các nước Việt Nam, Philippines, Singapore, Indonesia, đã
ra tuyên bố riêng.
Thực ra, nội dung Thông cáo Chung mà Malaysia
đưa cho hãng AFP phản ánh gần như nguyên văn những tuyên bố gần đây của các
ngoại trưởng ASEAN (mà Campuchia đã đồng ý). Vì vậy, vấn đề là Trung Quốc muốn
lợi dụng cơ hội này để phân hóa và thao túng các nước ASEAN. Với vai trò chủ
tịch ASEAN, phía Lào không ra tuyên bố, mà cũng không trả lời báo chí. Đáng chú
ý là chủ tịch nước Trần Đại Quang đã thăm Lào chính thức và hội đàm với lãnh
đạo mới của Lào cùng ngày diễn ra hội nghị ngoại trưởng tại Côn Minh.
T
ông cáo Chung của ASEAN có đoạn nhấn mạnh các ngoại
trưởng (trích) “bày tỏ sự lo ngại sâu sắc trước những diễn biến gần đây đã làm
xói mòn lòng tin, làm gia tăng sự căng thẳng và có khả năng phá hoại hòa bình,
an ninh và ổn định tại Biển Đông… Chúng tôi cũng không thể bỏ qua những gì đang
diễn ra tại Biển Đông vì đó là một vấn đề quan trọng trong quan hệ và hợp tác
giữa ASEAN và Trung Quốc…” (hết trích).
Nhưng tiếp theo, điều còn quan trọng hơn như là một thử thách lớn đối
với các nước ASEAN là phải cố gắng đạt được đồng thuận về một Tuyên bố Chung
của ASEAN sau khi Tòa án Trọng tài Quốc tế về luật biển ra phán quyết (dự kiến
7/7/2016).
Thử
lý giải một vài nghịch lý
Đoàn kết ASEAN là một huyền thoại (myth). Người ta
hay ví đoàn kết ASEAN như một bó đũa, nếu bị tách ra từng chiếc thì có thể bị bẻ
gẫy. Vì vậy, Trung Quốc tìm mọi cách “chia để trị”. ASEAN vẫn tự hào và duy trì
nguyên tắc “không can thiệp” (non-interference), nhưng nếu bị Trung Quốc bắt nạt,
thì làm sao có thể ứng cứu cho nhau trong một hệ thống an ninh tâp thể? Người
ta hay nói ASEAN “đồng thuận” trong “đa dạng”. Nghe thì rất hay, nhưng nếu “đồng
thuận” không thực chất, trong khi “đa dạng” quá nhiều như “đồng sàng dị mộng”
thì ASEAN không thể mạnh. Cộng đồng ASEAN phải đổi mới thể chế.
COC là một ảo tưởng (illusion). Mấy thập kỷ nay,
ASEAN đàm phán (không thành công) với Trung Quốc về bộ “Quy tắc Ứng xử” (Code
of Conduct) tại Biển Đông. Điều đó dễ hiểu vì Trung Quốc đang trỗi dậy, muốn
thay đổi nguyên trạng tại khu vực, thì tại sao họ lại chịu bị trói bởi luật lệ
của kẻ khác. Chừng nào Trung Quốc còn theo đuổi chủ nghĩa bành trướng bá quyền
để chiếm đoạt Biển Đông, thì họ chỉ đàm phán như một trò chơi để đánh cờ chứ
không phải thỏa thuận thực sự. Dù có thỏa thuận, thì họ cũng xé bỏ nếu cần, vì
ASEAN không đủ mạnh để áp đặt được họ. Đối với Trung Quốc, luật lệ thuộc về kẻ
mạnh. Chỉ có đủ mạnh thì ASEAN mới có thể buộc họ phải theo luật chơi chung. Muốn
vậy, ASEAN phải mở rộng khuôn khổ đối tác chiến lược ra ngoài Đông Nam Á (với
Nhật, Hàn Quốc, Úc, Ấn Độ) và trở thành đồng minh chiến lược với Mỹ. Trước đuổi
Mỹ đi thì bây giờ phải gọi Mỹ lại.
“Ba không một có” là trò chơi chữ (semantic game).
Việt Nam có một nguyên tắc phản ánh mong muốn độc lập và trung lập nghe rất hay
là “Ba không” (không liên minh quân sự với nước khác, không để nước khác đặt
căn cứ quân sự trên lãnh thổ, không dựa vào nước này để chống nước kia). Muốn
duy trì nguyên tắc đó thì quốc gia đó phải đủ mạnh như Thụy Sỹ, môi trường quốc
tế và khu vực phải đủ ổn định. Trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam suy yếu và
tụt hậu, khi môi trường quốc tế và khu vực đầy bất ổn, với nguy cơ “Bắc thuộc”
và “Hán hóa” ngày càng lớn, thì cố giữ nguyên tắc “ba không” là đồng nghĩa với
tự sát.
Lúc này phải dùng “quẻ biến”. Nhưng biến thế nào? Nếu
biến bằng khẩu hiệu “Ba không Một có” thì chỉ là trò chơi chữ. “Một có” được hiểu
là “những cái gì có thể làm được và làm có mức độ”. Bản chất của “Ba không” là
sợ Trung Quốc và phụ thuộc vào Trung Quốc. “Thoát Trung” thực chất là thoát khỏi
nỗi sợ “thiên triều” và lệ thuộc vào cái bẫy ý thức hệ. Chừng nào không thoát
khỏi cái bẫy này, thì “Một có” hay “Hai có” chỉ là ảo tưởng để tự lừa mình, chẳng
khác gì “xây dựng kinh tế thị trường theo định hướng XHCN”.
Vì vậy, có vũ khí hiện đại chưa chắc đã mạnh. Phải
biết dùng hay dám dùng. Tại sao gần đây tai nạn máy bay
quân sự xảy ra liên tiếp? Do chất lượng khí tài hay là do “lỗi hệ thống” hay là
do “nguyên nhân lạ” nào khác? Ngày 16/4/2015, hai chiếc Su-22 rơi tại vùng biển
Ninh Thuận, không rõ nguyên nhân, làm 2 phi công thiệt mạng (không kịp nhảy
dù). Ngày 14/6/2016, một chiếc Su-30MK2 rơi tại vùng biển gần đảo Hòn Mê (Hà
Tĩnh), một phi công thoát chết, một tử nạn (sau khi nhảy dù xuống biển). Ngày
16/6/2016, chiếc máy bay cứu hộ CASA-212 bị rơi tại vùng biển gần đảo Bạch Long
Vĩ (Hải phòng), trong khi đi tìm kiếm phi công Su-30MK2 vừa bị nạn. Trên máy
bay CASA-212 có 9 quân nhân tử nạn.
Lời
cuối (end notes)
Hai tai nạn máy bay đáng tiếc liền nhau làm bộc lộ
vài nghịch lý thông thường, cần các viện/trung tâm nghiên cứu chiến lược (hay
chiến thuật) làm rõ:
Tại sao phi công Trần Quang Khải bị nạn trên biển suốt
84 giờ mới tìm thấy, đã chết trước đó 48 giờ, tức còn sống 36 giờ sau khi nhảy
dù (do bị dù cuốn)? Tại sao phi công không bắn pháo sáng (flares) và xịt thuốc
màu (fluorescein) ra nước biển để báo hiệu?
Tại sao cả hai trường hợp phi công bị nạn trên biển
đều do ngư dân tìm thấy trước, chứ không phải do lực lượng tìm kiếm chuyên nghiệp
được trang bị đầy đủ tìm thấy? Các lực lượng cứu hộ đã luyện tập và phối hợp
hành động như thế nào?
Tại sao chiếc máy bay cứu hộ CASA-212 lại nhận được
lệnh bay ra vùng biển gần đảo Bạch Long Vĩ (Hải Phòng) để tìm kiếm phi công
Su-30MK2 bị nạn, trong khi nó bị rơi tại vùng biển gần đảo Hòn Mê (Hà Tĩnh),
cách nhau hơn 200 km?
Tại sao chiếc máy bay cứu hộ CASA-212 lại bị rơi và
tại sao nó bị vỡ thành nhiều mảnh? Phi công Nguyễn Thành Trung cho rằng máy bay
bị “va đập mạnh”, vậy nó bị va đập mạnh bởi cái gì mà vỡ thành nhiều mảnh như vậy?
Tại sao thứ trưởng Quốc phòng Nguyễn Chí Vịnh phải cầu
viện Trung Quốc hỗ trợ tìm kiếm (trong khi họ muốn độc chiếm Biển Đông)? Nếu vì
“nhân đạo”, thì tại sao không chấp nhận lời đề nghị giúp đỡ của phía Mỹ (là đối
tác “hợp tác toàn diện”)?
NQD.
21/6/2016
-------
Lame
duck Statement and the Paradox of ASEAN
by Nguyen
Quang Dy
What happened in Kunming (June 14, 2016) has turned
the ASEAN-China Special Foreign Ministers’ Meeting into a bizarre event with “a
lame duck statement” screwed up by either Beijing ducks or ASEAN ducks. Even if
the meeting was not considered a failure, it cannot be considered a success,
either. Although China could prevent an ASEAN Joint Communique (like in Phnom
Penh in 2012) it could not stop the trend of “exiting China’s orbit” by a polarized
ASEAN community. Let us try to clarify the confusion (and mystery) in Kunming
to throw lights on the ASEAN-China relationship at this critical juncture.
Background
before Kunming Meeting
The Kunming Meeting took place right before the Permanent
Court of Arbitration (PCA) announces its rulings (expected on July 7, 2016) on the
claims brought by the Philippines. It is likely the Philippines would win the
case, which makes China very upset, trying to counter this move. Apart from attempting
to build military infrastructures on the Scarborough Shoal to turn it into another
stronghold, China has intensified lobbying effort to rally support. While China
arrogantly defies PCA rulings, she is really concerned about being isolated by the
international community in the South China Sea disputes. According to CSIS, China
claimed 60 countries supported its position, but in fact only 8 countries did (Afghanistan,
Gambia, Kenya, Niger, Sudan, Togo, Vanuatu, Lesotho), while 5 countries (Cambodia,
Poland, Slovenia, Bosnia, Herzegovina, Fiji) denied their alleged support, humiliating China.
President Obama’s visit to Vietnam (and Japan) was
an important event. His bold decision to completely lift the arms ban marked a
new turning point, accomplishing the normalization process, and framing up the
US-Vietnamese strategic partnership. This would undoubtedly make China upset.
Then, Vietnam’s new Prime Minister was invited to join an open session of the
G7 Summit in Japan (May 26-27, 2016). This was an opportunity for the G7 leaders
to intensify “solidarity on the South China Sea” and for Vietnam and Japan to
step up their defense and economic cooperation including the initiative to “link
up the Mekong with Japan”. Following the
Joint Statement of the G7 Foreign Ministers’ Meeting on the Security of the
South China Sea (April 2016), the G7 leaders issued the “Ise-Shima Joint
Declaration” (May 27, 2016) on the Security of the South China Sea and East
China Sea, for freedom of navigation and overflight and for peaceful resolution
of disputes with full respect for international law and diplomatic processes,
to contain China’s aggressive rise.
At the regional security dialogue “Shangri-la 15”
(Singapore, June 3-5, 2016) US Defense Secretary Ash Carter (and Senator John
McCain) attended and delivered strong criticism of China’s assertive actions and
militarization in the South China Sea. The US urged China to respect the PCA
rulings and warned if China continued to to militarize Scarborough Shoal, it
would risk further isolation as it “builds a Great Wall for its own isolation”.
Then, Japan’s defense Minister Gen Nakatami also criticized China and announced
support to partners in South East Asia to strengthen their security capability.
At “Shangri-La 15”, NATO countries also stated their
willingness to take necessary steps in response to China’s new moves in the
South China Sea. French Defense Minister Jean-Yves Le Drian called on European
naval forces to show “routine and obvious” presence in the region, to maintain
the law of the sea and freedom of navigation and overflight. Le Drian said, “If
the law of the sea is not respected in the waters closer to China, then later
it would come under threat in the Nordic, the Mediterranean or other places”. After
Shangri-la, the French Defense Minister visited Vietnam as if to confirm the
new position. The tougher stance by the US, Japan, India, and NATO would
present a counterbalance for ASEAN members to change their stance to be less
dependent on China. Although ASEAN Economic Community (AEC) has been announced,
ASEAN member countries are still polarized.
The US, Japan, and India started a large scale
military exercise in the Western Pacific (June 10-18, 2016). This annual
exercise (code named Malabar) participated by the US, India and Japan (“the three
powers”), was to establish a new maritime security order in Asia-Pacific to
deal with China’s militarized actions in
the South China Sea and East China Sea. In the future, if Australia is to join
the game, the scope of military exercise will be expanded into “the four powers”.
In the meantime, the US has stepped up its naval and air power projection into
the region, deploying part of its Third Fleet to the South China Sea and a
squadron of 4 electronic warfare aircraft E/A 18G Growler to Clark Airbase (the
Philippines), following the deployment of most sophisticated assets including Global
Hawk drones, F-35 Lightning stealth fighters, five A-10C Thunderbolt fighters
and three HH-60G Pave Hawk helicopters…
Bizarre
Turns of Event in Kunming
Pehaps, ASEAN member states are not really confident
in the “Pivot” (or Rebalance) policy of the Obama Administration, and have no
idea how a new administration (of Hillary Clinton or Donald Trump) would “pivot”.
But they have little choice, given China’s assertive and arrogant behavior on
the South China Sea disputes. Following the US-ASEAN Summit in Sunnylands
(15-16/2/2016), the ASEAN-China Special Foreign Ministers’ Meeting in Kunming (14/6/2016)
was China’s clumsy effort to manipulate ASEAN community to counter adverse
developments in the region, making China more isolated.
According
to Carl Thayer (“Revealed:
The Truth Behind ASEAN’s Retracted
Kunming Statement”, Carl Thayer, the Diplomat, June 19, 2016) the unexpected
turns of events in Kunming is the outcome of China’s heavy-handed
conduct and ASEAN’s bureaucratic snafu from poor coordination of decision
making process. This was a lame duck event, revealing a deeper rift between ASEAN
and China, and poor consensus by ASEAN community being manipulated by China. What
went wrong seems like a “déjà vu” performance by China’s
arrogant Foreign Minister (Wang Yi) who became “well known” during a press
conference in Ottawa (June 1, 2016) when he berated a Canadian journalist on
human rights in China, obviously embarrassing his Canadian counterpart.
The Meeting’s documents confirm, “ASEAN
member states consented to the content of the Joint Statement drawn up by ASEAN
Foreign Ministers.” The Straits Times
also confirms ten ASEAN Foreign Ministers reached a consensus that the Joint Statement
would be presented to a joint press conference at the end of the Meeting by
Singapore’s Foreign Minister (as ASEAN’s coordinator) and China’s Foreign
Minister. But at the last minute, China presented ASEAN with a “10-point
consensus” that ASEAN could not accept.
The ASEAN Foreign Ministers decided that Singapore’s
Foreign Minster would not attend any joint press conference as disagreement
with China’s Foreign Minister in public would be rude. ASEAN Foreign Ministers
also decided that ASEAN would issue a separate press communiqué. But China
lobbied Laos and Cambodia to block this move. According to the Straits Times, the failure of a joint
press conference is due to uncompromising disagreements between ASEAN and China
on the South China Sea. China put huge pressure on Laos (as ASEAN’s rotational
chair) to retract the Joint Statement for “urgent amendments”of what
“displeased” China. And Cambodia also backtracked and refused to sign on to the
Joint Statement, repeating what had happened in Phnom Penh in 2012 when ASEAN Foreign
Ministers failed (for the first time) to issue a Joint Statement because China
put pressure on Cambodia (as ASEAN’s rotational chair) to block the endorsement
of the Joint Statement.
The ASEAN Foreign
Ministers then decided that each member state could issue a separate statement
as it sees fit, but they were confused as how ASEAN should issue it’s original
Joint Statement as agreed. It was in this context that Malaysia was so frustrated
about China’s extreme pressure on ASEAN that it released the Joint Statement to
the AFP, but after 3 hours it had to retract it under the instruction of the ASEAN
Secretariat (for “urgent amendments”). According to the Straits Times,
an (unnamed) ASEAN diplomat said, “Malaysia’s release of the document to the
press manifested the “extreme frustration” by five ASEAN original states plus Vietnam,
given China’s “crude and arrogant” behavior.
While the Kunming Meeting seems an ASEAN
failure for poor consensus, the Diplomat argued that “China, not ASEAN” was the real failure in Kunming.
ASEAN displayed a tough stance, contrary to China’s expectation. Beijing’s “divide
and rule” strategy led to stronger resentment from ASEAN members. In fact, ASEAN’s
Joint Statement has spoiled Beijing’s attempt to classify disputes in the South
China Sea as something to be resolved by bilateral settlement with each
claimant (Vietnam, the Philippines, Malaysia and Brunei). According to AFP,
ASEAN’s tougher stance was “a diplomatic slap” to China.
But, could ASEAN community stand up to
protest against China’s adventurism in the South China Sea? While most ASEAN member
states showed stronger resentment to China’s rude behavior, the game could not
be resolved between ASEAN and China only. That the Joint Statement was released
and then retracted shows that China and ASEAN were accountable, especially Laos
and Cambodia who were manipulated by China to create confusion in Kunming. ASEAN’s
Secretary General Lê Lương Minh said, “Everyone agreed to issue ASEAN Joint Statement,
except Cambodia. There was an agreement that without ASEAN consensus, each
member state could use the content of this Joint Statement for a press release”.
Thus Vietnam, the Philippines, Singapore, Indonesia, have issued a separate
statement.
In fact, the content of the Joint Statement
released by Malaysia to the AFP reflects recent statements by ASEAN Foreign
Ministers endorsed by Cambodia. The only question is China wanted to take this
opportunity to polarize and manipulate ASEAN. Given its role as ASEAN’s chair, Laos
neither issued any statement, nor made any press comment. It should be noted
that Vietnam’s State President Trần Đại Quang officially visited Laos and held
talks with Laotian leaders on the same day of the Kunming Meeting.
The ASEAN Joint Statement read in part (quote) “We expressed
our serious concerns over recent and ongoing developments, which have eroded
trust and confidence, increased tentions and which may have the potential to
undermine peace, security and stability in the South China Sea… We also cannot
ignore what is happening in the South China Sea as it is an important issue in
the relations and cooperation between ASEAN and China…” (unquote).
But what comes next is even more important as a major challenge to ASEAN
community as its members try to reach a consensus on an ASEAN Joint Statement
upon the expected rulings by the Permanent Court of
Arbitration (likely on July 7, 2016). It is likely Cambodia would turn
around to support China again for “a deal” that both countries might have made
behind the scene, following the “lame duck” Kunming Meeting.
Explaining
away some Paradoxes
ASEAN unity is a myth. People used to compare ASEAN unity
with a bunch of chopstics which can be broken one by one if they are separated.
That is why China tries to “divide and rule”. ASEAN members are proud of and
maintain their principle of “non-interference”. But if they are bullied by
China, how can they come to each other’s protection with “non-interference” in
a collective security framework? People also talk about ASEAN’s image of “unity
in “diversity”. It sounds great, but how unity is maintained in diversity by “strange
bed fellows”? ASEAN cannot be strong, if its structural framework is not
changed.
Code of Conduct (COC) is an illusion. For decades, ASEAN
negotiated in vein with China for an effective “Code of Conduct” in the South
China Sea. It is understandable as China is rising like a bully, trying to
change the status quo. Why should it be bound by the rules written by others?
As long as China follows its expansionist hegemonism to turn the South China
Sea into its own lake, China would negotiate the COC as a game, not for real.
Even if China has agreed to a deal, it would break when necessary, if ASEAN is
not strong enough to impose the rules. For China, the rules are decided by the
strong, not the weak. ASEAN cannot force China to play by the rules without being
powerful. ASEAN must broaden its strategic partnership and alliance framework beyond
the region, to include the US, Japan, South Korea, Australia, India, NATO… The
US was told to go home, now it should be asked to come back.
“Three No and One yes” is only a semantic game. Vietnam
follows a traditional non-aligned policy reflecting its simplistic vision for
independence and neutrality, known as “Three No” (No military alliance with
other countries, no military bases of other countries on its territory, no use
of relations with one country against another). To maintain this policy, the
nation should be strong enough and the international or regional environment
should be stable enough. Under current circumstances when Vietnam is weakened
and falling behind, when the environment is dangerous, given the growing danger
of “Northern domination” and “Cinicization”, to maintain this defense policy of
“Three No” would mean suicide.
Now, it is time to change. But how? The new idea of “Three
No and One Yes” would simply be a semantic game only, if “One yes” here is
taken to mean “whatever can be done to a certain extent”. In reality, “Three
No” would mean the fear of China and dependence on China. “Exit China’s orbit” would
essentially mean freedom from fear of the “Middle Kingdom” and exit from the
“ideological trap”. As long as you
cannot free yourself from this trap and give up this “Three No” concept, “One Yes”
would simply be an illusion, no difference from the illusion of “market economy
with socialist orientation”.
Therefore, a nation with modern weapons may not be
strong, if they are not well used or dared to use. Recently, military aircraft disasters
have taken place one after another, why? Is is the quality of equipment or “system
errors” or “unidentified causes”? As
reported, on April 16, 2015, two Su-22 fighters crashed over the sea of Ninh
Thuận province, for “unidentified causes”, killing two pilots (trapped inside
the cockpit). On June 14, 2016, one Su-30MK2 fighter disappeared over the sea
near Hòn Mắt Island (of Nghệ An province), one pilot survived and one co-pilot
died (after bailing out). And two days later on June 16, 2016, one rescue plane
(CASA-212) disappeared over the sea near Bạch Long Vĩ Island (of Hải phòng
province), while en route to search for the missing pilot of the ill-fated Su-30MK2.
On board the CASA-212 there were 9 officers who are still missing.
Some
end notes
It can be said June 14 and June 16 are “fatal days” for
the Vietnamese Air Force which lost two new aircraft and 10 professionals in
the South China Sea. On the same day in the Kunming Meeting, Vietnam and other ASEAN
members refused to be bullied by China. While these two events were
“coincidental”, the unfortunate aircraft diasters raise some paradoxes and
mysteries that should be clarified by institutes/centers for strategic studies.
Why was pilot Trần Quang Khải floating on the sea
for 84 hours before he was picked up? If he died 48 hours earlier as reported (wrapped
up by parachutes), he would have survived for 36 hours after bailing out. Why were
the rescue teams so slow?
Why didn’t the parachuted pilots fire the flares or
use fluorescein for signal? Why were the two pilots found on the high sea by
poor fishermen, and not by the numerous and better equipped professional rescue
teams? How was the rescue team trained?
Why was the patrol aircraft CASA-212 instructed to
fly to the coordinates near Bạch Long Vĩ island (of Hải Phòng) for the search while
the Su-30MK2 fighter crashed in the sea near Hòn Mắt island (of Nghệ An), over 200
km away?
Why did the patrol aircraft CASA-212 crash and why
was it broken into pieces? As former pilot Nguyễn Thành Trung believed the
aircraft was broken by a “strong impact”, what might be the cause of the impact
that has broken up the aircraft into pieces?
Why did Deputy Defense Minister Nguyễn Chí Vịnh ask
China to assist the rescue effort (while China is our potential adversary in
the South China Sea)? Why didn’t Vietnam accept the US offer to assist as a “comprehensive
partner” for humanitarian reason?
NQD.
June 21, 2016
-------------------
ĐỌC THÊM:
Trung Quốc mới là bên thua ở Hội nghị tại Côn Minh?
Tờ The Diplomat ngày 16/6 đã có bài
bình luận về kết quả của Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao
ASEAN-Trung Quốc vừa diễn ra tại Côn Minh, Vân Nam, Trung Quốc. Theo tờ
báo này, Trung Quốc chứ không phải ASEAN mới là bên thất bại thực sự tại
Hội nghị, dù ASEAN không ra được tuyên bố chung.
Trung Quốc gây sức ép?
Theo tờ StraitsTimes
của Singapore, tại Hội nghị đặc biệt nói trên, ASEAN đã chuẩn bị một
tuyên bố chung của khối để đọc tại cuộc họp báo chung với Trung Quốc.
Trong
tuyên bố được chuẩn bị này, các Ngoại trưởng ASEAN bày tỏ sự quan ngại
sâu sắc của nhóm về các diễn biến gần đây, gây xói mòn lòng tin, gia
tăng căng thẳng và có nguy cơ hủy hoại hòa bình, an ninh và ổn định tại
Biển Đông. Tuyên bố cũng kêu gọi đảm bảo tự do hàng hải và giải pháp hòa
bình cho các tranh chấp theo luật pháp quốc tế.
Tuy
nhiên, vào phút cuối, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị thay vào đó đã
đưa ra một bản đồng thuận bao gồm 10 điểm và đề nghị các Bộ trưởng
Ngoại giao ASEAN thông qua, trong đó có nhiều điểm mà ASEAN không thể
chấp nhận được.
Do bất đồng này mà
theo dự kiến trước đó sẽ do Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan
làm đại diện cùng chủ trì họp báo với ông Vương đã quyết định không
tham gia họp báo chung vì “việc thể hiện công khai sự bất đồng với Ngoại
trưởng Trung Quốc tại họp báo là điều thô thiển”. Thay vào đó, ASEAN đã
quyết định sẽ để các nước tự công bố bản tuyên bố chung tới giới truyền
thông của nước mình mà họ cho là phù hợp.
Tuy
nhiên, Bộ Ngoại giao Malaysia tối 14/6 đã công bố bản tuyên bố chung đã
được chuẩn bị trước. Động thái này, theo một quan chức ASEAN, là chỉ
dấu rõ ràng về sự thất vọng của Malaysia cũng như nhiều nước khác đối
với việc Trung Quốc gây áp lực một cách thô lỗ và ngạo mạn lên khối.
Song, chỉ ít giờ sau đó, Malaysia đã rút lại bản tuyên bố.
Ai mới là bên thất bại thực sự?
Tuy nhiên, theo The Diplomat,
nếu hiểu rõ ý đồ của Trung Quốc trước cuộc họp và phản ứng của ASEAN
trên cương vị một khối thống nhất và của các nước riêng rẽ ở cả các cuộc
tranh luận riêng và các tuyên bố chung thì có thể thấy Bắc Kinh đã thất
bại trong việc đạt được mục đích của mình.
Cụ thể, The Diplomat
cho biết, qua cuộc họp ở Côn Minh, Trung Quốc muốn khẳng định 3 điểm
chính. Thứ nhất, Trung Quốc và các nước Đông Nam Á khác nhau có khả năng
giải quyết những khác biệt trong vấn đề Biển Đông mà không cần can
thiệp từ bên ngoài, trong đó có phán quyết tới đây của Toà trọng tài
thường trực tại The Hague.
Thứ hai, dù
vấn đề Biển Đông đang ảnh hưởng tới quan hệ giữa Trung Quốc và một số
nước Đông Nam Á nhưng vấn đề này không nên được thổi phồng vì nó chỉ là
một phần trong quan hệ đối tác rất thành công của Trung Quốc và ASEAN.
Thứ
ba, Trung Quốc muốn các nước thấy rằng ASEAN vẫn xem Biển Đông không
phải là vấn đề giữa ASEAN và Trung Quốc mà chỉ là vấn đề song phương
giữa Bắc Kinh và 4 nước ASEAN, từ đó nhấn mạnh sự chia rẽ trong nội bộ
khối giữa các nước có tuyên bố chủ quyền, các nước có quan tâm và những
nước không có quan điểm.
Dù Trung
Quốc đã thành công trong việc ngăn tuyên bố chung của ASEAN được công bố
nhưng nước này đã thất bại trong việc đạt được 3 ý định nói trên.
The Diplomat
cho rằng, ở ý định thứ nhất, cuộc họp ở Côn Minh cho thấy rằng chỉ
riêng ASEAN và Trung Quốc không thể giải quyết được vấn đề Biển Đông
thành công chừng nào Bắc Kinh còn tiếp tục cố tình gây chia rẽ sự đồng
thuận của khối và thúc đẩy các nước ASEAN riêng rẽ tự tìm kiếm các biện
pháp để giải quyết khác biệt với Trung Quốc cũng như tìm đến các bên bên
ngoài để thể hiện quan ngại chính đáng của họ.
“Cách
tiếp cận của Trung Quốc khiến ngoại giao trở thành giải pháp dường như
không hiệu quả và khiến các giải pháp khác trở nên hợp lý hơn” - một nhà
ngoại giao cho hay.
Mục tiêu thứ hai
của Trung Quốc khi tổ chức Hội nghị cũng không thành công khi về cơ bản
tuyên bố về cuộc họp bao gồm 2 phần, trong đó phần đầu thể hiện tình
trạng quan hệ ASEAN - Trung Quốc và việc chuẩn bị cho kỷ niệm 25 thiết
lập mối quan hệ này trong khi toàn bộ phần thứ 2 nêu cụ thể về vấn đề
Biển Đông và nêu rõ rằng vấn đề này đang ảnh hưởng đến quan hệ giữa
ASEAN và Trung Quốc.
Ở điểm thứ ba,
các diễn biến xung quanh hội nghị và quanh bản tuyên bố chung đã cho
thấy nỗ lực của Bắc Kinh muốn hạ nhiệt căng thẳng và cho rằng đây chỉ là
vấn đề giữa nước này với 4 nước có tuyên bố chủ quyền đã thất bại khi
các nước như Singapore hay Indonesia đều đã đưa ra bản tuyên bố của
mình, trong đó đề cập nhiều đến vấn đề Biển Đông.
Minh Ngọc
Nguồn: http://www.phapluatplus.vn/trung-quoc-moi-la-ben-thua-o-hoi-nghi-tai-con-minh-d16300.html
