Người già sướng hay khổ?

Người già sướng hay khổ?

 

Nêu lên như một câu hỏi vậy thôi, chứ sướng khổ nói lúc này đối với người già và nhân quần nói chung cũng thấy khó nói. Lại như nêu lên vậy chẳng hợp thời hợp bối cảnh, bởi có bao điều không tiện khẳng định là thế nào bây giờ... Cứ nhìn những cảnh đời người già sống cô đơn, sự đối xử nhẫn tâm của những đứa con bất hiếu với bậc sinh thành xuất hiện trên nhiều trang báo thì cũng nản nói về sự vui sướng nếu như người già nào có vào lúc này...

Tuy nhiên nhìn đi cũng nên nhìn lại, nhìn thấy cái không hài lòng thì cũng nên nhìn cái hài lòng, tương đối hài lòng. Vì dù sao, với người cao tuổi, người đã già, thì cần một sự động viên tiếp sức ở tinh thần, sự củng cố những trợ lực đến từ mặt tích cực nhất có thể của đời sống, của cuộc đời. Chỉ nhằm để họ có thêm nghị lực bước tiếp chặng đường cuối cùng của chuỗi thời gian làm người...

Xuất phát từ bản thân đã là người già, thất thập cổ lai hy rồi, mình muốn lý sự - hoặc gọi là giãi bày thì đúng hơn - ít dòng nữa về cái lứa tuổi "biết chắc" đón đợi nhiều khúc ngoặt nhất của đời người này...

Trong một bài viết tổng hợp nói về những điều sướng (chỉ nói đến điều sướng thôi) của người già mà bạn bè gửi email cho, mình đọc được đoạn này thấy 'có lý' lắm: “Ở nhiều nước khi nền kinh tế và xã hội phát triển khá cao rồi người ta hướng dẫn và nếu cần thì chỉ bảo người già học vi tính để có thể sử dụng tốt các tiện ích từ internet như email, chat với nhau, chia sẻ tâm tình giải tỏa xì-chét (stress)… Thỉnh thoảng tổ chức cho các cụ họp mặt đâu đó để được trực tiếp gặp gỡ, trao đổi, khen ngợi hoặc… chê bai lẫn nhau. Khen ngợi chê bai gì đều có lợi cho sức khỏe!”.

Khoa học lập luận rằng, những dịp tương tác khi gặp gỡ nhau đó (trực tiếp hay trên mạng), là có dịp cho người ta giao lưu tranh luận cãi cọ với nhau, nó rất có ích cho người già. Khi đó các tế bào não sẽ được kích thích, được hoạt hóa, sẽ tiết ra nhiều kích thích tố. Chẳng hạn, tuyến thượng thận sẽ được khởi hoạt, tự nhiên làm việc năng nổ hơn lúc bình thường, tạo ra cortisol và epinephrine làm cho máu huyết lưu thông, hơi thở trở nên sảng khoái. Ngay tuyến sinh dục tưởng như lão hóa rồi cũng vẫn còn khả năng tạo ra DHEA (dehydroepiandrosterone), một kích thích tố làm cho người ta trẻ lại, trẻ không ngờ !…

Dĩ nhiên, như các thày thuốc khuyến cáo, phải chọn một nơi có không khí trong lành. Tốt hơn nữa là hoa cỏ thiên nhiên, phong cảnh xung quanh ưa mắt. Rồi dinh dưỡng. là phải được nguồn thức ăn đầy đủ theo sở nguyện người cao tuổi… Tất cả đặt trong khung gợi ý nhớ được về quá khứ, về thời trai trẻ, những kỷ niệm xưa đã trải qua của các cụ ... 

Chưa hết, tại những nơi đó, người ta còn khuyến khích hoặc hướng dẫn các cụ tự vẽ tranh, làm thơ, nặn tượng, rồi tổ chức trang hoàng bày biện triển lãm cho các cụ cùng xem. Những người có khiếu văn nghệ chút thì trình diễn ca hát đọc thư cây nhà lá vườn. Còn các cụ dư sức thì viết kịch bản và đạo diễn. Theo họ thì người già coi văn nghệ không sướng bằng tự làm … văn nghệ !

Đấy là nói đến mức độ lý tưởng nhất, chứ các cụ mình sống trên đất Việt, chung hưởng một điều kiện đời sống vật chất và tinh thần mức độ chung nhất của bà con mình đây thì đâu được thế. Thôi thì cũng liệu cơm gắp mắm, hoàn cảnh nào thì thu xếp lấy cuộc sống tinh thần tương ứng, miễn sao thoải mái về mặt "phi vật chất" này. Với rất nhiều người, bất chấp biết bao hoàn cảnh khó khăn thiếu thốn vẫn có một đời sống tinh thần và nội tâm đẹp với tuổi già. 

Trên tất cả là người già đừng bao giờ nản lòng. Hãy tự tổ chức lấy đời sống của người già, nhất là những cán bộ hưu trí có điều kiện vật chất và tinh thần nhỉnh hơn chút sống trong các đô thị, để những năm tháng xế chiều chống cảnh cô đơn buồn bã hay đến với những người cao tuổi. Bài viết dưới đây chúng ta cùng chiêm nghiệm và ngẫm nghĩ...

Vệ Nhi

-----

Cái sướng của người lớn tuổi 

Già thì khổ, ai cũng biết. Sinh, lão, bệnh, tử ! Nhưng già vẫn có thể sướng. Muốn sống lâu thì phải già chớ sao !
Già có cái đẹp của già.

Trái chín cây bao giờ cũng ngon hơn trái dấm cho chín ép. 

Cái sướng đầu tiên của già là biết mình… già, thấy mình già, như trái chín cây thấy mình đang chín trên cây. Nhiều người chối từ già, chối từ cái sự thật đó và tìm cách giấu cái già đi, như trái chín cây ửng đỏ, mềm mại, thơm tho mà ráng căng cứng, xanh lè thì coi không có được. Mỗi ngày nhìn vào gương, người già có thể phát hiện những vẻ đẹp bất ngờ như những nếp nhăn mới xòe trên khóe mắt, bên vành môi, những mớ tóc bất chợt thấy bạc chỗ này chỗ nọ, cứng đơ, xơ xác … mà không khỏi tức cười ! Quan sát nhìn ngắm mình như vậy, ta mới hiểu hai chữ "sồng sộc" của Hồ Xuân Hương:
"Chơi xuân kẻo hết xuân đi.
Cái già sồng sộc nó thì theo sau !".
Có lẽ nữ sĩ lúc đó mới vào lứa tuổi 40 ! Thời ta bây giờ, 40 tuổi lại là tuổi đẹp nhất. Phải đợi đến 70, thất thập cổ lai hy, thì mới gọi là bắt đầu già (?) Nếu trong tương lai, khi con người sống đến 160 tuổi thì 80 lại là tuổi đẹp nhất !

*                                                                                                                     

Tuy nói vậy, thực tế, già thì khó mà sướng. Con người ta có cái khuynh hướng dễ thấy khổ hơn. Khổ dễ nhận ra, còn sướng thì khó biết ! Một người luôn thấy mình …sướng thì không khéo người ta nghi ngờ hắn có vấn đề … tâm thần ! Nói chung, người già có 3 nỗi khổ thường gặp nhất, nếu giải quyết đựơc sẽ giúp họ sống "trăm năm hạnh phúc":

1 - * Một là thiếu bạn !
Nhìn qua nhìn lại, bạn cũ rơi rụng dần… Thiếu bạn, dễ hụt hẫng, cô đơn và dĩ nhiên… cô độc. Từ đó dễ thấy mình bị bỏ rơi, thấy không ai hiểu mình ! Quay quắt, căng thẳng, tủi thân. Lúc nào cũng đang như "Gặm một khối căm hờn trong cũi sắt / Ta nằm dài nghe ngày tháng dần qua…!".
Người già chỉ sảng khoái khi được rôm rả với ai đó, nhất là những ai "cùng một lứa bên trời lận đận"… Gặp được bạn tâm giao thì quả là một liều thuốc bổ mà không bác sĩ nào có thể biên toa, tức cho đơn để họ mua được !
Để giải quyết chuyện này, ở một số nước tiên tiến, người ta mở các phòng tư vấn, giới thiệu cho những người già cùng sở thích, cùng tánh khí, có dịp làm quen với nhau. Người già tự giới thiệu mình và nêu "tiêu chuẩn" người bạn mình muốn làm quen. Nhà tư vấn sẽ "matching" để tìm ra kết quả và làm … môi giới … Dĩ nhiên môi giới cho họ kết bạn. Còn sau này họ thấy tâm đầu ý hợp tiến tới hôn nhân (nếu còn độc thân) thì họ tự quyết định và đương nhiên sướng/khổ hơn thì hưởng hoặc ráng chịu ! Ngày trước, Uy Viễn tướng công  Nguyễn Công Trứ mà còn phải than:
"Tao ở nhà tao tao nhớ mi
Nhớ mi nên phải bước chân đi
Không đi mi bảo rằng không đến
Đến thì mi hỏi đến mần chi
Mần chi ông đã mần chi đặng
Mần đặng ông mần đã chán khi…
Rồi họ dạy người già học vi tính để có thể "chat", "meo" với nhau chia sẻ tâm tình, giải tỏa xì-chét (stress)… Thỉnh thoảng tổ chức cho các cụ họp mặt đâu đó để được trực tiếp gặp gỡ, trao đổi, tò mò để mà khen ngợi hoặc… chê bai lẫn nhau. Khen ngợi chê bai gì đều có lợi cho sức khỏe ! Có dịp tương tác, có dịp cãi nhau là sướng rồi. Các tế bào não sẽ được kích thích, được hoạt hóa, sẽ tiết ra nhiều kích thích tố. Tuyến thượng thận sẽ hăng lên, làm việc năng nổ, tạo ra cortisol và epinephrine làm cho máu huyết lưu thông, hơi thở trở nên sảng khoái, rồi tuyến sinh dục tạo ra DHEA (dehydroepiandrosterone), một kích thích tố làm cho người ta trẻ lại, trẻ không ngờ !…Dĩ nhiên phải chọn một nơi có không khí trong lành. Hoa cỏ thiên nhiên. Thức ăn theo yêu cầu. Gợi nhớ những kỷ niệm xưa ... Rồi dạy các cụ vẽ tranh, làm thơ, nắn tượng … Tổ chức triển lãm cho các cụ. Rồi trình diễn văn nghệ cây nhà lá vườn. Các cụ dư sức viết kịch bản và đạo diễn. Coi văn nghệ không sướng bằng làm … văn nghệ !

2 - Cái thiếu thứ hai là thiếu … ăn !

 
Thực vậy. Ăn không phải là tọng, là nuốt, là xực, là ngấu nghiến …cho nhiều thức ăn ! Ăn không phải là nhồi nhét cho đầy bao tử ! Trong cuộc sống hằng ngày có nhiều thứ nuốt không trôi lắm ! Chẳng hạn ăn trong nỗi sợ hãi, lo âu, bực tức; ăn trong nỗi chờ đợi, giận hờn thì nuốt sao trôi ? Nuốt là một phản xạ đặc biệt của thực quản dưới sự điều khiển của hệ thần kinh. Một người trồng chuối ngược vẫn có thể nuốt được dễ dàng ! Nhưng khi buồn lo thì phản xạ nuốt bị cắt đứt !
Nhưng các cụ thiếu ăn, thiếu năng lượng, phần lớn là do sợ bệnh, kiêng khem quá đáng. Bác sĩ lại hay hù dọa, làm cho họ sợ thêm ! Nói chung, chuyện ăn uống nên nghe theo mệnh lệnh của… bao tử :

"Cư trần lạc đạo thả tùy duyên
Cơ tắc xam hề khốn tắc miên.."
[Ở đời vui đạo hãy tùy duyên
Đói đến thì ăn mệt ngủ liền..]
 (Trần Nhân Tông)

" Listen to your body". Hãy lắng nghe sự mách bảo của cơ thể mình ! Cơ thể nói… thèm ăn cái gì thì nó đang cần cái đó, thiếu cái đó ! Nhưng nhớ ăn là chuyện của văn hóa (!), chuyện của ngàn năm, đâu phải một ngày một buổi. Món ăn gắn với kỷ niệm, gắn với thói quen, gắn với mùi vị từ thuở còn thơ ! Người già có thể thích những món ăn … kỳ cục - không sao ! Đừng ép ! Miễn đủ bốn nhóm: bột, đạm, dầu, rau… Mắm nêm, mắm ruốc, mắm sặt, mắm bồ hóc, tương chao… đều tốt cả. Miễn đừng quá mặn, quá ngọt … là đựơc. Cách ăn cũng vậy. Hãy để các cụ tự do tự tại đến mức có thể được. Đừng ép ăn, đừng đút ăn, đừng làm "hư" các cụ !
Cũng cần có sự hào hứng, sảng khoái, vui vẻ trong bữa ăn. Con cháu hiếu thảo phải biết …giành ăn với các cụ. Men tiêu hoá được tiết ra từ tâm hồn chớ không chỉ từ bao tử.

3 -  Cái thiếu thứ ba là thiếu vận động !

Già thì hai chân trở nên nặng nề như mọc dài ra, biểu không chịu nghe lời ta nữa! Các khớp cứng lại, sưng lên, xương thì mỏng ra, dòn tan, dễ vỡ, dễ gãy ! 

Bác sĩ thường khuyên vận động mà không hướng dẫn kỹ thì dễ làm các cụ ráng quá sức chịu đựng, sẽ lâm bệnh thêm. Phải làm sao cho nhẹ nhàng mà hiệu quả, phù hợp với tuổi tác, với sức khỏe. Phải từ từ và đều đều. Ngày xưa người ta săn bắn, hái lượm, đánh cá, làm ruộng, làm rẫy… lao động suốt ngày. Bây giờ chỉ ngồi quanh quẩn trước TV , computer ! Có một nguyên tắc: "Use it or lose it !" Cái gì không xài thì teo ! Thời đại bây giờ người ta xài cái đầu nhiều quá, nên "đầu thì to mà đít thì teo". Thật đáng tiếc !
Không cần đi đâu xa, có thể tập trong nhà. Nếu nhà có cầu thang thì đi cầu thang ngày mươi bận rất tốt. Đi vòng vòng trong phòng cũng được. Đừng có ráng lập "thành tích" làm gì ! Tập cho mình thôi. Từ từ và đều đều… Đến lúc nào thấy ghiền , bỏ tập một buổi chịu hổng nổi là được !
Nguyên tắc chung là kết hợp hơi thở với vận động. Chậm rãi, nhịp nhàng. Lạy Phật cũng phải đúng … kỹ thuật để khỏi đau lưng, vẹo cột sống. Đúng kỹ thuật là giữ tư thế và kết hợp với hơi thở. Đó cũng chính là thiền, là yoga, dưỡng sinh...! Vận động thể lực đúng cách thì già sẽ chậm lại. Giảm trầm cảm, buồn lo. Phấn chấn, tự tin. Dễ ăn, dễ ngủ…

Tóm lại, giải quyết đựơc "ba cái lăng nhăng" đó thì có thể già mà …sướng vậy !