Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm với bài “Thơ Thần” về Biển Đông

Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm với bài “Thơ Thần” về Biển Đông

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585) là một danh nhân lớn của nước ta. Ông còn được gọi là Trạng Trình bởi một kiến thức kiến văn thật thâm sâu và uyên bác.

Tương truyền Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm có 2 câu sấm nằm trong bài thơ Đường luật nổi tiếng “Cự ngao đới sơn” (Ông/Bạn rùa đội núi) mà hậu thế phải nghìn lần kính phục và mang ơn. Bởi riêng 2 câu thơ đó: Vạn lý Đông minh quy bả ác,
      Ức niên Nam cực điện long bình.  
là cụ Trạng Trình đã có lời căn dặn muôn đời hậu thế, với đại ý rằng, (dịch nghĩa) Biển Đông vạn dặm đưa về nắm trong bàn tay, Muôn năm cõi Nam đặt vững cảnh trị bình".

Do bài thơ nguyên văn chữ Hán nên lâu nay ngoài các bản dịch nghĩa (đôi ba chỗ khác nhau khi diễn đạt) đã được một số tác giả chuyển thành thơ tiếng Việt. Trong số này mình thấy nhóm Minh Triết Biển Đông đã đưa thành một topic trên trang Web và gần đây mình chợt thấy thêm một bản dịch cùng lời thơ được lan truyền trên mạng.

Xin được giới thiệu để bạn bè và mọi người vào đọc một bài thơ cổ hơn 5 thế kỷ trước mà vẫn nguyên ý nghĩa vào lúc này.

Vệ Nhi g-th

-----

Giám đốc Trung tâm Minh Triết Việt Nam, nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai cho biết hai câu thơ (mà đoạn giới thiệu trên đã nới tới) là trích từ bài Cự Ngao Đới Sơn trong Bạch Vân Am Thi Tập của danh sĩ Nguyễn Bỉnh Khiêm, nguyên văn:
           
Bích tẩm tiên sơn triệt để thanh,
Cự ngao đới đắc ngọc hồ sinh.
Đáo đầu thạch hữu bổ thiên lực,
Trước cước trào vô quyển địa thanh.
Vạn lý Đông minh quy bả ác,
Ức niên Nam cực điện long bình.
Ngã kim dục triển phù nguy lực,
Vãn khước quan hà cựu đế thành.

Bài thơ được dịch nghĩa:
      
Nước biếc ngâm núi tiên trong tận đáy,
Con rùa lớn đội được bầu ngọc mà sinh ra.
Ngoi đầu lên, đá có sức vá trời,
Bấm chân xuống, sóng cuồn cuộn không dội tiếng vào đất.
Biển Đông vạn dặm đưa về nắm trong bàn tay,
Muôn năm cõi Nam đặt vững cảnh trị bình.
Ta nay muốn thi thố sức phù nguy,
Lấy lại quan hà, thành xưa của nhà vua.

  

Ảnh: Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Mai (phải) và Giáo sư Nguyễn Đăng Hưng với 2 câu thơ 5 và 6 của bài Cự Ngao Đới Sơn. 

Cự Ngao Đới Sơn

 
Bích tẩm tiên sơn triệt để thanh,
Cự ngao đới đắc ngọc hồ sinh.
Đáo đầu thạch hữu bổ thiên lực,
Trước cước trào vô quyển địa thanh
Vạn lý Đông minh quy bả ác,
Ức niên Nam cực điện long bình.
Ngã kim dục triển phù nguy lực,
Vãn khước quan hà cựu đế thành.
                

Dịch nghĩa:

Nước biếc ngâm núi tiên trong tận đáy,
Con rùa lớn đội được bầu ngọc mà sinh ra.
Ngẩng đầu lên, đá có sức vá  trời,
Bấm móng xuống, sóng không dội tiếng vào đất.
Vạn dặm Biển Đông đưa về nắm chắc trong tay,
Muôn năm Cõi Nam đặt vững cảnh trị bình.
Ta nay muốn thi thố sức phù nguy,
Để giữ vững nước non của chúa xưa để lại.

Tạm dịch thơ:

 BẠN RÙA ĐỘI NÚI

Nước biếc non cao rạng bóng hình
Vá trời đội đá bạn rùa xinh
Ngẩn đầu núi dựng trời xanh thẳm
Bấm móng đất yên sóng lặng thình
Vạn dặm Biển Đông luôn vững chắc
Muôn năm Nước Việt mãi thanh bình
Mong đem xương máu ra tô thắm
Tổ quốc cha ông đã quyết sinh.
                        

 Quy Nhơn, 16/7/2014
 Phạm Thành Trai 

----

Mời đọc tham khảo:

Theo ông Nguyễn Khắc Mai, Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 - 1585), hiệu là Bạch Vân cư sĩ, một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất của lịch sử cũng như văn hóa Việt Nam trong thế kỷ 16. Đậu Trạng nguyên rồi làm quan dưới triều Mạc, ông được phong tước Trình Tuyền Hầu rồi thăng tới Trình Quốc Công, dân gian quen gọi ông là Trạng Trình.

Người đời coi ông là nhà tiên tri số một trong lịch sử Việt Nam, đồng thời lưu truyền nhiều câu sấm ký được cho là bắt nguồn từ ông, và gọi chung là "Sấm Trạng Trình".

Theo ông Mai, bài thơ trên có tuổi đã 5 thế kỷ mà bây giờ càng đọc càng thấy rất… thời sự, tưởng như “cụ Trạng Trình đang nói với chính chúng ta hôm nay”. Bài thơ nguyên là để nói cái chí của cụ Trạng Trình, nhưng lại “đọng trong đó một tư tưởng chiến lược một dự báo thiên tài: “Biển Đông vạn dặm giang tay giữ, Đất Việt muôn năm vững trị bình”.

Ông Mai cho rằng, hai câu thơ đầy tính dự báo chiến lược của Nguyễn Bỉnh Khiêm càng lay động từ đáy sâu của ý chí, của tâm hồn cái tâm thức biển đảo của người Việt.

Tự ngàn xưa, dân Việt đã là cư dân của văn hóa biển - đảo. Vạn dặm biển Đông phải quay về nắm lấy trong bàn tay. Làm được như vậy, mà phải làm được như vậy - làm chủ được biển Đông, thì muôn đời cõi trời, đất nước Nam này sẽ vững vàng trong cảnh thanh bình thịnh trị lớn lao!

“Đó là lời dự báo thiên tài, lời truyền dạy của tổ tiên. Nó phải được cảm nhận để hành động trên quy mô của dân tộc. Nói quay về giữ trong bàn tay có nghĩa là nói sự làm chủ của mình. Tinh thần làm chủ của chúng ta là vừa biết kiên quyết bảo vệ chủ quyền hợp pháp của mình, kiên quyết chống lại mọi sự xâm lăng, vừa biết tôn trọng chủ quyền hợp pháp của các nước lân bang”, ông Mai nói.

Nhà nghiên cứu này cũng cho rằng, tinh thần làm chủ phải thể hiện cả ba mặt. Thứ nhất là làm chủ những vấn đề về lịch sử, pháp lý, cả những gì liên quan đến sức mạnh vật chất, tinh thần, để bảo vệ chủ quyền biển đảo. Thứ hai là phải xây dựng một nền kinh tế biển hoàn chỉnh hữu hiệu. Thứ ba là phát triển khoa học và văn hóa biển.