ĐỐI SÁCH VỚI TRUNG QUỐC: ĐỂ CÁC NƯỚC ASEAN KHÔNG THIỆT HAI
Chúng ta buộc phải công nhân một thực tế không vui là nhìn lại nhiều thập kỷ qua, Trung Quốc đã và đang thu được những lợi ích to lớn từ ASEAN. Còn với ASEAN yếu thế hơn, lợi ít thiệt nhiều…
Thực trạng trên đặt ra là các nước ASEAN cần phải tìm biện pháp cân bằng được cán cân thương mại với Trung Quốc trên tinh thần tìm ra lợi ích chung trong sự tôn trọng và bình đẳng.
Mặt khác ASEAN phải xây dựng được các mối quan hệ đối tác mới với các nước khác trên thế giới để cân bằng, đối trọng với sức mạnh của Trung Quốc trong khu vực.
Tuy nhiên nghịch lý là ở chỗ chính phủ Trung Quốc kiểm soát chặt chẽ mọi hành động thương mại để mang lại nhiều lợi ích nhất cho chính mình, chứ không phải cho ASEAN. Dù các nước ASEAN được hưởng lợi từ thị trường khổng lồ của Trung Quốc nhưng họ lại không có đủ năng lực và sản phẩm để thâm nhập sâu vào thị trường Trung Quốc.
Còn một điều đáng lo lắng khác nữa là một khi Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) mới được ký kết có hiệu lực, ASEAN sẽ phụ thuộc hơn vào Trung Quốc về kinh tế, thương mại.
Hiện nay Mỹ, EU, Ấn Độ, Nhật Bản và Australia đang thách thức ảnh hưởng và các hành vi ép buộc của Trung Quốc ở biển Đông. Nhưng điều lạ lùng (có lẽ do góc nhìn lợi ích riêng của từng nước) là các nước ASEAN lại không nhận ra rằng thực chất Trung Quốc đang phụ thuộc rất nhiều vào khối này.
Dẫn chứng:
(kể từ năm 2020) + ASEAN đã trở thành thị trường lớn nhất của
Trung Quốc;
+ Đầu tư của ASEAN vào
Trung Quốc lớn hơn so với đầu tư của Trung Quốc vào ASEAN;
+ Số lượng khách du lịch ASEAN đến thăm Trung Quốc nhiều hơn số du khách Trung Quốc đến thăm ASEAN…
Với những tương quan này đặt ra vấn đề, là những hành động trong
thực tế hoạt động phát triển kinh tế, đầu tư và thương mại của các nước ASEAN
lúc này cần có quyết sách đúng đắn, phối hợp với nhau chặt chẽ. Mọi điều chưa
phải là quá muộn.
-----
Tham khảo bài đang trên Đài RFA, Hoa Kỳ
ASEAN đối phó thế nào với Trung Quốc?
Mối đe doạ mang tên Trung Quốc
Với sức mạnh kinh tế và quân sự ngày càng tăng, Trung Quốc đã trở thành kẻ bắt nạt hoặc bá chủ trong khu vực, đặc biệt ở khu vực Biển Đông. Trung Quốc tự ý tuyên bố chủ quyền đối với hơn 90% diện tích biển Đông và một phần nhỏ biển Bắc Natuna của Indonesia dựa trên bản đồ “đường 9 đoạn” gây tranh cãi. Điều này đi ngược lại luật biển quốc tế, bao gồm cả Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) năm 1982.
Việt Nam, Philippines, Malaysia và Brunei là các bên liên quan trực tiếp đến tranh chấp biển Đông với Trung Quốc. Indonesia không phải là quốc gia có tuyên bố chủ quyền ở khu vực này, song Trung Quốc lại tuyên bố chủ quyền đối với một phần vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Indonesia tại biển Bắc Natuna.
Đã có những thời điểm đen tối trong lịch sử quan hệ giữa Trung Quốc và Đông Nam Á. Nhiều quốc gia Đông Nam Á không hoàn toàn tin tưởng vào Trung Quốc. Bắc Kinh đã can thiệp vào các cuộc chiến tranh Đông Dương và giúp đỡ các phong trào cộng sản ở Đông Nam Á trong những năm 1960-1970.
Do đó, Indonesia đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Trung Quốc trong giai đoạn 1967-1990. Philippines chỉ thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc vào năm 1975. Trước đó, Manila coi Bắc Kinh là mối đe dọa an ninh. Tương tự, Malaysia và Thái Lan cũng lần lượt thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc vào năm 1974 và 1975. Brunei chỉ thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc vào năm 1991, do có các vấn đề liên quan đến chủ nghĩa cộng sản và người gốc Hoa.
Trung Quốc là nước đầu tiên sử dụng
vũ lực đối với Việt Nam nhằm chiếm quần đảo Hoàng Sa và một số thực thể thuộc
quần đảo Trường Sa. Năm 2012, Trung Quốc cũng chiếm đóng trái phép bãi cạn
Scarborough mà Philippines tuyên bố thuộc quyền chủ quyền của họ. Các tàu chấp
pháp của Trung Quốc thường xuyên quấy rối ngư dân Việt Nam, Philippines,
Malaysia và Indonesia. Bắc Kinh cũng đe dọa và ngăn cản các hoạt động thăm dò
năng lượng và đánh bắt cá bên trong vùng đặc quyền kinh tế của của Việt Nam,
Philippines và Malaysia.
Gần đây, Trung Quốc đã tiến hành cải tạo đất ở biển Đông, xây dựng trái phép
một số đảo nhân tạo ở vùng biển này và biến một vài đảo trong số đó thành các
cơ sở quân sự. Các hoạt động bất hợp pháp của Bắc Kinh đang gây ra mối đe dọa
lớn đối với tự do hàng hải và hàng không quốc tế tại biển Đông. Với các hành vi
cưỡng ép và bắt nạt của mình ở vùng biển này, Trung Quốc đã trở thành mối đe
dọa lớn đối với hòa bình, sự ổn định và đoàn kết của ASEAN. Cho đến nay, Trung
Quốc không khác gì “cáo già đội lốt thỏ non”.
Lợi dụng và chèn ép
ASEAN
Với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đạt
3.110 tỷ USD và dân số 673 triệu người, khu vực ASEAN đang phát triển nhanh
chóng và là thị trường béo bở đối với Trung Quốc. Tuy nhiên, Bắc Kinh đã và
đang sử dụng ảnh hưởng kinh tế của mình dưới hình thức thương mại, đầu tư, viện
trợ, cho vay và nguồn khách du lịch để tác động đến các nước như Campuchia, Lào
và Myanmar. Trung Quốc vẫn đang tìm cách chia rẽ ASEAN thông qua ba quốc gia
này trong một số trường hợp. Song câu hỏi thực sự là ASEAN phụ thuộc vào Trung
Quốc hay Trung Quốc phụ thuộc vào ASEAN?
Trung Quốc là quốc gia duy nhất đã khai thác tất cả các điểm yếu của ASEAN kể
từ khi bắt đầu thiết lập quan hệ với khối này vào năm 1991 trong vai trò đối
tác đối thoại. Trung Quốc thường xuyên ca ngợi quan hệ đối tác chiến lược của
mình với ASEAN, song mục tiêu thực sự của họ là sử dụng sức mạnh kinh tế của
mình để cưỡng ép một số nước thành viên của khối.
Năm 2021, Trung Quốc và ASEAN sẽ kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ hữu nghị và
hợp tác. Trong một bài phát biểu năm 2020, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình
nhấn mạnh: “Mối quan hệ Trung Quốc-ASEAN đã phát triển thành mô hình hợp tác
thành công và sôi động nhất ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương và là hình mẫu trong
nỗ lực xây dựng cộng đồng nhân loại chung vận mệnh”.
Trong một thời gian ngắn, Trung Quốc đã nổi lên thành một nước đóng vai trò
quan trọng trong khu vực ASEAN, từ đối tác đối thoại toàn diện vào năm 1996 đến
đối tác chiến lược của ASEAN vào năm 2008. Trung Quốc và ASEAN đã ký thỏa thuận
thương mại tự do vào năm 2002 để thành lập Khu vực thương mại tự do ASEAN-Trung
Quốc (ACFTA) có hiệu lực vào năm 2010. Trong 12 năm qua, Trung Quốc đã không
ngừng phát triển và trở thành đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN. Thương
mại, đầu tư và giao lưu nhân dân với ASEAN đã có những bước phát triển vượt
bậc.
Vai trò của ASEAN đang nổi lên
Sau 30 năm duy trì quan hệ với Trung Quốc, ASEAN đã trở thành thị trường và đối tác thương mại lớn nhất của nước này. Đồng thời, ASEAN cũng đã có ảnh hưởng kinh tế đối với Trung Quốc. Điều này diễn ra vào một thời điểm khó khăn. Một mặt, cả thế giới chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 vào năm 2020, dẫn đến cuộc khủng hoảng kép về y tế và kinh tế trên toàn cầu. Mặt khác, Trung Quốc chịu ảnh hưởng nặng nề của cuộc chiến thương mại do Mỹ – thị trường lớn nhất của Trung Quốc – phát động. Liên minh châu Âu (EU) cũng đã trở thành đối tác khó nhằn đối với Trung Quốc.
Trung Quốc đã tìm thấy ở ASEAN một thị trường quan trọng và có tính chiến lược để thay thế thị trường Mỹ và EU. Bắc Kinh đã có những nỗ lực phi thường để thâm nhập thị trường ASEAN và đã có được thành công. Kim ngạch thương mại giữa Trung Quốc và ASEAN đã tăng từ 641,46 tỷ USD vào năm 2019 lên mức kỷ lục 731 tỷ USD vào năm 2020 – tương đương mức tăng ấn tượng là 7%.
Với GDP 14.120 tỷ USD và dân số 1,44 tỷ người, Trung Quốc có thể được xem là thị trường hấp dẫn đối với tất cả các nước khác, bao gồm cả các nước thành viên ASEAN. Tuy nhiên, kinh nghiệm cho thấy ASEAN không thể hưởng lợi nhiều từ Trung Quốc trong các lĩnh vực thương mại, đầu tư, cho vay hoặc nguồn khách du lịch.
Chính phủ Trung Quốc đã kiểm soát chặt chẽ mọi thứ để mang lại nhiều lợi ích nhất cho chính mình, chứ không phải cho ASEAN. Các nước ASEAN được hưởng lợi từ thị trường khổng lồ của Trung Quốc nhưng lại không có đủ năng lực và sản phẩm để thâm nhập sâu vào thị trường Trung Quốc.
Trong những năm qua, Trung Quốc đã được hưởng thặng dư thương mại khổng lồ với
một số nước ASEAN. Từ năm 2010, hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc đã tràn ngập thị
trường ASEAN nhờ ACFTA. Cũng từ năm đó, hầu như tất cả các nước ASEAN đều phải
chịu thâm hụt thương mại với Trung Quốc. Ví dụ, năm 2019, Trung Quốc đã đạt
thặng dư thương mại 77,58 tỷ USD với ASEAN.
Điều đáng ngạc nhiên là ASEAN là nhà đầu tư lớn nhất vào Trung Quốc nếu xét về
tổng vốn đầu tư trực tiếp (FDI). Ví dụ, năm 2019, tổng vốn FDI của các nước
ASEAN đổ vào Trung Quốc đạt 124,61 tỷ USD, lớn hơn nhiều so với mức đầu tư
112,3 tỷ USD của Trung Quốc đổ vào ASEAN trong cùng năm. Do ảnh hưởng của đại
dịch COVID-19, tổng vốn FDI vào ASEAN đã sụt giảm 31% xuống còn 107 tỷ USD vào
năm 2020.
ASEAN cần phải làm gì?
Các quốc gia ASEAN luôn e ngại sức
mạnh từ Trung Quốc, chính vì thế Trung Quốc đã luôn hành xử theo cách “khoe cơ
bắp” đối với các quốc gia khu vực này. Năm 2010, Ngoại trưởng Trung Quốc lúc đó
là Dương Khiết Trì đã “ngạo nghễ” tuyên bố “Trung Quốc là một nước lớn, lớn hơn
tất cả các nước Đông Nam Á cộng lại, và đó là một thực tế”.
Trong tình hình hiện nay, Mỹ, EU, Ấn Độ, Nhật Bản và Australia đang thách thức
ảnh hưởng và các hành vi ép buộc của Trung Quốc ở biển Đông. Điều không may là
các nước ASEAN lại không nhận ra rằng thực chất Trung Quốc đang phụ thuộc rất
nhiều vào khối này. Kể từ năm 2020, ASEAN đã trở thành thị trường lớn nhất của
Trung Quốc. Đầu tư của ASEAN vào Trung Quốc lớn hơn nhiều so với đầu tư của
Trung Quốc vào ASEAN. Số khách du lịch ASEAN đến thăm Trung Quốc nhiều hơn số
du khách Trung Quốc đến thăm ASEAN. Đã đến lúc ASEAN cần sử dụng đòn bẩy kinh
tế mới này để chế ngự một Trung Quốc đang tỏ ra hung hăng. ASEAN không được để
Trung Quốc ra lệnh cho mình.
Cho đến nay, Trung Quốc đã và đang thu được những lợi ích to lớn từ ASEAN. Vì
vậy, các nước ASEAN cần phải suy nghĩ về cách thức cân bằng thương mại với
Trung Quốc và cùng nhau tìm kiếm các lợi ích chung trên cơ sở bình đẳng. ASEAN
phải tạo dựng quan hệ đối tác mới với các nước khác trên toàn cầu nhằm cân bằng
sức mạnh của Trung Quốc trong khu vực. Một khi Hiệp định đối tác kinh tế toàn
diện khu vực (RCEP) mới được ký kết có hiệu lực, ASEAN sẽ trở thành “thái ấp”
của Trung Quốc. RCEP dự kiến sẽ mang lại nhiều lợi ích cho Trung Quốc hơn là
cho ASEAN. Hy vọng rằng mọi hành động của ASEAN lúc này chưa phải là quá muộn.
Tác giả: Ngô Nguyễn Tường Duyên
(Nguồn: Đài RFA)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét